02-13-19

He mau pila no ka puhi paka a me ke kikaliki uila.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 13 o Pepeluali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He mau pila ke kūkākūkā ʻia aʻela e nā luna kau kānāwai o Hawaiʻi nei no ka paka a me ke kikaliki uila. ʻO kekahi, e hoʻohaiki ana i kahi e kūʻai ʻia ai ka paka a me ke kikaliki uila a ʻo kekahi, e hoʻopiʻi ana i ka ʻauhau paka o ke aupuni mokuʻāina. ʻO ka Pila Kenekoa 1016, e pāpā ana, ʻaʻole e kūʻai ʻia ka paka a me ke kikaliki uila he 750 kapuaʻi mai ke kula kamaliʻi, ke kula a me ke kahua pāʻani aupuni paha. Na ke Kenekoa Karl Rhoads i hāpai i ia pila. Ua hāpai ʻia nō hoʻi i kēlā makahiki aku nei e ia, ʻaʻole naʻe i holo mua. Ma ia pila, ʻo ka hoʻopaʻi no ka hewa mua, he $500. A no ka hewa hou ʻana ma ia hope aku, mai ka $500 a ka $2,000. ʻO kekahi pila a Rhoads i hāpai ai, ʻo ka Pila Kenekoa 1009, e pāpā ana, ʻaʻole e kūʻai ʻia ka paka i hōʻonoʻono ʻia ma Hawaiʻi nei.

ʻAʻole paha e pani ʻia ana ke aupuni pekelala. Ua kūkākūkā iho nei ka ʻaoʻao Kemokalaka a me ka ʻaoʻao Lepupalika a holo like ihola ka manaʻo ma kahi ʻaelike i ʻole e pani ʻia ke aupuni. ʻAʻole naʻe i kō ka makemake o ka pelekikena, ʻo ia hoʻi, he $5.7 biliona no ke kūkulu ʻana i pā e pale ʻia ai ko Mekiko, ʻaʻole e komo wale mai i loko o ʻAmelika Hui Pū ʻIa. Akā, ma ia ʻaelike, ua hoʻokaʻawale ʻia he $1.4 biliona a emi mai. Ua paʻa loa ka manaʻo o ka Pelekikena Trump e kūkulu ʻia ua pā lā, a ʻōlelo ihola ʻo ia, e ʻimi ana ʻo ia a loaʻa ke kālā mai nā wahi like ʻole o ke aupuni pekelala.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Mahae ka ua i Alakaʻi.

ʻO ia hoʻi, ua mahae lua ka manaʻo o nā kānaka no ko lākou luna a alakaʻi paha.

02-11-19

Kau hou ʻo Kalani Peʻa i ka hano hāweo.

E hiki mai ana kahi hui hoʻokāwala koʻi lipi i Kakaʻako. ʻO Blade & Timber Axe Throwing ka inoa o ka hui, a e hemo ana ia wahi i loko o kekahi mau mahina e hiki mai ana. Aia nō ia hui ma Mikouli. Aia nō ke māhuahua aʻela nā hui hoʻokāwala koʻi lipi ma ʻAmelika a me Kanakā. Inā ʻaʻole maopopo ia hana i ke kanaka, na ka limahana nō ʻo ia e aʻo. ʻO ke kālā e hoʻolilo ʻia no ka hoʻokāwala koʻi lipi, he $120 o nā minuke he 90 no nā kānaka he ʻeono a emi mai paha. A e hoʻokāwala koʻi lipi lākou ma ke ala hoʻokahi. Ke piha nā makahiki he 10 a ʻoi i ke keiki, a laila, hiki nō iā ia ke hoʻokāwala i ke koʻi ma laila.

Lilo hou aku nei ka Makana Grammy iā Kalani Peʻa no kāna pā ʻo No ʻAneʻi. He mau moho no ke Pā Mele Kuʻuna, a ʻo Nā Hoa kekahi. Akā, lilo aku nei iā Peʻa. ʻO ka lua ia o ka Makana Grammy i lilo iā Peʻa. ʻO ka mua, no kāna pāleo ʻo E Walea i ka makahiki 2017. ʻO No ʻAneʻi kāna pā ʻelua. Ma mua, he māhele kū kaʻawale ke pā mele Hawaiʻi, akā, ua kāpae ʻia i ka makahiki 2011. A ʻo ke pā mele kuʻuna ka māhele hou i hoʻokumu ʻia. ʻO nā ʻano mele o ia māhele, ʻo ia ke mele Hawaiʻi, ke mele o ka poʻe Lāhui Mua, ke mele polka, ke mele Cajun a me ke mele zydeco. Mai ka makahiki 2012, ka makahiki mua hoʻi o ka māhele pā mele kuʻuna, i nā puʻukani a me nā mea hoʻokani o Nū ʻOlina i lilo ai ka makana. ʻO Peʻa, ʻo ia wale nō ka mea o waho o ia kaiāulu i kau i ka hano hāweo ma ia māhele.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Lī ka ʻili i ke anu o Hauaʻiliki.

ʻO ia hoʻi, he keu aku a ke anuanu.

02-08-19

He mau pila hou ma ka ʻAha Kenekoa a me ka Hale o nā Lunamakaʻāinana.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 8 o Pepeluali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ma ke Kōmike Hoʻokolokolo o ka ʻAha Kenekoa o Hawaiʻi nei, ua ʻāpono ʻia aku nei ka Pila Kenekoa 686. He pila ia e ʻae ana i ka loaʻa o ka pakalōlō ma lalo o ka malu o ke kanaka i ʻoi aku kona mau makahiki i ka 21, a ʻo ka nui o ka pakalōlō, he emi mai i ka hapa ʻauneki. A ʻo kekahi, e pākuʻi ʻia kahi ʻauhau hou ma ka pakalōlō, he 15 pākeneka. A e hoʻomaka ke kūʻai ʻia ʻana i ka mahina ʻo Pepeluali o ka makahiki 2021. ʻO ia ʻauhau hou, e lilo he 30 pākeneka i ka hoʻonaʻauao ʻana i ka lehulehu no ke kalaiwa ʻana ma lalo o ka malu o ka lāʻau ʻona a me ka pilikia ke puhi i ka pakalōlō i ka wā ʻōpiopio.

A ma ka Hale o nā Lunamakaʻāinana o Hawaiʻi nei, he pila e ʻae ana i ka lunakānāwai e pāpā aku i nā mea i hoʻāhewa ʻia no ke kalaiwa ʻana ma lalo o ka malu o ka wai ʻona, ʻaʻole e kūʻai mai i ka wai ʻona, a ʻaʻole hoʻi e inu i ka wai ʻona i mua o ka lehulehu he ʻekolu makahiki ma hope o kona ʻāhewa ʻia ʻana. I hāpai ʻia ka Pila Hale 703 ma muli o ka ulia kaʻa o kēlā mahina aku nei, kahi i make ai he ʻekolu mau kānaka a i ʻeha kūkonukonu ai nō hoʻi he ʻelima mau kānaka. A ma ia pila, e hoʻonui ʻia nō hoʻi ka hoʻopaʻi no ke kalaiwa ʻana ma lalo o ka wai ʻona. No ka hewa mua, e piʻi aʻe a ka $250. He $150 ka hoʻopaʻi i kēia manawa. No ka hewa ʻelua, mai ka $1,000 a ka $3,000. He $500 a ka $1,500 i kēia manawa. No ka hewa ʻekolu, e piʻi loa aʻe paha a ka $5,000.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

He hana maka ʻenaʻena.

He hana nui loa ia e lawa ʻole ai ka wā e hiamoe ai.

02-06-19

Huliāmahi ana nā tūtūwahine o Senegal.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 6 o Pepeluali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

E alu like ana kekahi mau kūpunahine o Senegal ma ka Papahana Tūtūwahine no ka hoʻopau loa i ke ʻoki ʻino ʻana i ka maʻi o ka wahine. Ma kekahi mau ʻāina, he hana ia mai kahiko mai. I kēia manawa, he 200 miliona mau kaikamāhine a mau wāhine a ʻoi aku e ola nei i ʻoki ʻino ʻia ka maʻi. Aia lākou ma nā ʻāina he 30 ma ʻApelika, ma ka Hikina Waena a me ʻĀkia. Ma kekahi mau ʻāina, he 91 pākeneka a ʻoi o nā wāhine i ʻoki ʻino ʻia ka maʻi. Ua hoʻomaka ka polokalamu, Papahana Tūtūwahine, ma ka makahiki 2008, a laha akula i nā kūlanakauhale he 57 o Senegal. A ʻo ia polokalamu, he kūkākūkā nō me nā hanauna like ʻole, a pēlā pū me nā aliʻi o nā kūlanakauhale a me nā kāne nō hoʻi. ʻO kekahi mea i akāka, ʻo nā kūpunahine ka mea e hoʻomau ana i ia hana, no ka mea, ʻo ia kā lākou mea i ʻike ai. A no laila, manaʻo ihola ka luna o ka Papahana Tūtūwahine, ʻo Judi Aubel, he mana ko nā kūpunahine e hoʻololi ai i ia ʻano manaʻo. Ke ʻoki ʻino ʻia ka maʻi o ka wahine, he hiki ke loaʻa ʻo ia i nā pilikia like ʻole ma ke kino, ma ka noʻonoʻo kanaka a ma ka launa ʻana me ke kanaka.

Komo aku nei kekahi hua ʻōlelo paʻi ʻai i loko o ka Puke Wehewehe ʻŌlelo Pelekania ʻo Oxford. ʻAkahi nō a hoʻokomo ʻia aku nei he 600 mau hua ʻōlelo hou a ʻoi aku i loko o laila i ka mahina ʻo Kēkēmapa. ʻO ka hua ʻōlelo, ʻo ia ʻo hammajang. A helu ʻia, he wehina kona ʻano, he haʻiʻano hoʻi. ʻO ke kumu i hoʻokomo ʻia ai ʻo hammajang a me ia mau hua ʻōlelo ʻē aku, ma muli o ke noi a ka Puke Wehewehe ʻŌlelo Pelekania ʻo Oxford i ka lehulehu i ka hoʻonui ʻana i nā hua ʻōlelo o nā wahi like ʻole i loko o ia puke no ka piha ʻana o nā makahiki he 90 i ua puke wehewehe lā. Noi akula ʻo Oxford i ka lehulehu i ka hoʻouna i mau hua ʻōlelo i laha ma ko lākou wahi ʻōlelo Pelekania ponoʻī.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

He ipu hoʻoilina mai nā kūpuna mai.

ʻO ia hoʻi ka pūʻao o ka wahine.

02-04-19

ʻO Nū ʻEnelani ka ʻoi.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 4 o Pepeluali, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua hoʻomoe ʻia ka Pila Kenekoa 4 ma muli o ka manaʻo, ʻaʻole lawa ke kākoʻo. ʻO ia pila, e ʻae ana i ka poʻe kupa o Hawaiʻi nei e koho pāloka ke piha nā makahiki he 16. Manaʻo ihola kekahi poʻe, e lilo ka ʻōpiopio i manakoho ke piha nā makahiki he 16 iā ia, ʻoiai he mau nīnau a kānāwai e pili ana i nā mea e loli ai kēia hope aku, ka wā hoʻi e kanaka makua ana ia ʻōpiopio. Wahi a Kenekoa Karl Rhoads, he mea ia e lilo ai ke koho pāloka ʻana i mea maʻa mau i ke kanaka ʻoi ʻōpiopio. Akā, ʻōlelo maila ʻo Roads, ʻaʻole paha i lawa nā koho ma ke kōmike no ka holo mua ʻana o ka Pila Kenekoa 4, no ka mea, manaʻo ihola kekahi mau luna kau kānāwai, ʻaʻole i lawa ka hoʻomakua o ka ʻōpiopio he 16 wale nō ona makahiki.

ʻO Nū ʻEnelani ka mea nāna i ʻāhaʻi i ka lanakila ma ke Kahului Pōpō Peku LIII ma ka helu ʻai he 13 a ʻEnelani i ka 3 a ke Kūlanakauhale o nā ʻĀnela. ʻO ka mea i pūʻiwa ai ka noʻonoʻo o ka nui lehulehu, ʻo ia ke Kahului Pōpō Peku nona ka helu ʻai haʻahaʻa loa ma ka moʻolelo o ke Kahului Pōpō Peku. Ma muli ia o ka hana maikaʻi a nā ʻaoʻao kūpale. ʻO ka helu ʻai i ka hopena o ka hapahā ʻekolu, he 3 i ka 3. A ʻakahi nō a ʻike ʻia ke Kahului Pōpō Peku i paʻa ʻole ai ka ʻai holo ma mua o ka hapahā ʻehā. ʻO Julian Edelman, he ʻāʻapo no Nū ʻEnelani, ʻo ia ka Mea Pāʻani ʻOi o ia hoʻokūkū. He 141 āna ʻīā ʻapo.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Ua lilo me ka iʻa ʻo ka lauwiliwili.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka i huikau.

01-30-19

E noke ana nā Kū Kiaʻi Mauna i ka hana e mālama ʻia ai ʻo Mauna Kea.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 30 o Ianuali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Aia nō kekahi mau Hawaiʻi Alakaʻi i Kaleponi no ke noi ʻana i kekahi o nā mea kākoʻo ʻOhe Nānā Kanakolu Mika i ka hoʻopau ʻana i ke kākoʻo i ke kūkulu ʻana i ia ʻohe nānā. ʻO ka pelekikena ia o ke Kahua ʻo Gordon a me Betty Moore a ua hoʻohiki ia kahua he $250 miliona no ke kūkulu ʻana i ka ʻOhe Nānā Kanakolu Mika. ʻO ka nui o ke kālā e hoʻolilo ʻia no ke kūkulu ʻana, he $1.4 biliona.

Aloha nō. He ulia kaʻa kai ʻike ʻia ma Kakaʻako i ke ahiahi o ka Pōʻakahi nei. E holonui ana kekahi kanaka ma kona kalaka ma ke alanui ʻo Ala Moana a hoʻokuʻi akula i kekahi mau koʻele wāwae. Ua make ihola he ʻekolu mau koʻele wāwae, a lawe ʻia akula he ʻekolu koʻele wāwae i ka haukapila. ʻO kekahi, ma ke kūlana maikaʻi, ʻo kekahi, ma ke kūlana kūkonukonu, a ʻo ke kolu, ma ke kūlana kūpilikiʻi. Hoʻokuʻi nō hoʻi ka mea e holonui ana i kekahi kalaka. ʻO ka mea kalaiwa o ke kalaka mua, lawe ʻia akula i ka haukapila ma ke kūlana kūkonukonu, a lawe ʻia nō hoʻi ka mea kalaiwa o ke kalaka i hoʻokuʻi ʻia i ka haukapila, ma ke kūlana kūpilikiʻi naʻe. Ua manaʻo ʻia, ʻo ka mea kalaiwa o ke kalaka nāna i hoʻokuʻi aku i ia mau koʻele wāwae a me ia kalaka, ma lalo ia o ka malu o ka wai ʻona. ʻO kekahi o nā koʻele wāwae i make, ʻo ia ʻo Casimir G. Pokorny o ʻOlekona, a ʻo ka lua, ʻo William T. Lau o Honolulu. Aia nō ke ʻimi akula i ka inoa o ke kolu.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hinuhinu ka ihu pohā ka ʻauwae.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka ʻona i hakakā ma muli o kona ʻona. A i kēia mau lā, ʻo ka pohā o ka ʻauwae, ʻaʻole wale nō ia ʻo ka pilikia, ke holo ka manaʻo o ke kanaka ma lalo o ka malu o ka wai ʻona e kalaiwa i kona kaʻa.

01-28-19

Aia nō nā luna kau kānāwai ke kamaʻilio akula no ke kahua pāʻani hou.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 28 o ka mahina ʻo Ianuali, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He manaʻo ko Howard Schultz, ka luna hoʻokō nui o Starbucks ma mua, e alualu i ke kūlana pelekikena ʻAmelika Hui Pū ʻIa ma lalo o ka ʻaoʻao Kūʻokoʻa. ʻO ka mea ʻāpiki, he nui kona kākoʻo ʻana i nā moho Kemokalaka ma mua, ʻo ka Pelekikena Barack Obama ma mua, ʻo Hillary Clinton, ʻo Kenekoa Chuck Schumer a me kekahi mau mea ʻē aku. A e hopohopo ana ka ʻaoʻao Kemokalaka, o lilo hou ʻo Donald Trump, ʻo ia ka pelekikena. No ka mea, ke alualu ʻo Schultz ma lalo o ka ʻaoʻao Kūʻokoʻa, e lilo ana nā pāloka a kekahi mau manakoho Kemokalaka iā ia. A he mea paha ia e ʻoi aku ai nā pāloka o Trump i ko ka moho Kemokalaka e alualu like ana.

Ma ka Hale o nā Lunamakaʻāinana a me ka ʻAha Kenekoa o Hawaiʻi nei, he mau pila no ke kūkulu ʻana i kahua pāʻani hou, ma muli o ka ʻino o ke kūlana o ke Kahua Pāʻani ʻo Aloha. ʻO kekahi pila, e hoʻokaʻawale ana he $350 miliona no ka makahiki waihona kālā 2019-2020. He $100 miliona mai loko mai o ka waihona kālā, he $150 miliona ma nā pona loaʻa, a he $100 miliona ma nā pona ʻauhau. A ma Hālawa wale nō e hoʻolilo ʻia ai ia puʻu kālā. ʻO ka mea ʻāpiki, ʻakahi nō a hāpai ʻia ka manaʻo, ma kekahi wahi paha, ma waho o Hālawa, e kūkulu ʻia ai ke kahua pāʻani hou. Ua manaʻo ʻia, he 35,000 noho o ke kahua pāʻani hou, ʻaʻole naʻe i hōʻike ʻia ma nā pila.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Ua laʻi ka nohona i ke alo pali.

ʻO ia hoʻi, ua maluhia.

 

01-25-19

Alualu ana ka Lunamakaʻāinana Tulsi Gabbard i ke kūlana pelekikena.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 25 o ka mahina ʻo Ianuali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

ʻĀkoakoa iho nei kekahi mau Hawaiʻi Alakaʻi a me nā kānaka like ʻole a hōʻike aʻela i ko lākou hoʻāhewa ʻana i ka hana a nā kānaka he 13 i komo wale i loko o nā keʻena o ke Keʻena Kuleana Hawaiʻi i kēlā pule aku nei no ka hoʻāʻo ʻana e kāʻili wale i ia keʻena a me kona mau waiwai. He mau lālā lākou no ka hui i kapa ʻia ke Aupuni Mōʻī Polenekia o Atooi. A i ka lā 17 o ka mahina ʻo Ianuali, hopu ʻia ihola he ʻelima mau kānaka o ia aupuni mōʻī ma ke kikowaena o ke Keʻena Kuleana Hawaiʻi. Ua komo wale akula lākou i loko o ke keʻena a limanui akula i kekahi mau limahana me ka hoʻouluhua a me ka ʻōlelo hoʻoweliweli ʻana i kekahi mau limahana. ʻO kekahi limahana, ua haki ihola kona iwi ʻaoʻao. Ua nui nā kānaka i hoʻāhewa i ka hana weliweli a ia mau kānaka, ʻo ka ʻAhahui o nā Hui Kīwila Hawaiʻi, ʻo nā Kula Kamehameha, ka ʻAha Kūkā no ka Holomua o ke Kanaka Maoli, kekahi mau luna kau kānāwai, a me nā mea like ʻole, he 50 a ʻoi.

I nehinei, hoʻomaka iho nei ke alualu ʻana o ka Lunamakaʻāinana Tulsi Gabbard i kona alualu ʻana i ke kūlana pelekikena. He lunamakaʻāinana ʻo Gabbard ma ka Hale o nā Lunamakaʻāinana o ʻAmelika Hui Pū ʻIa mai ka makahiki 2013. E hoʻohalahala ana kekahi mau kānaka no ke kūʻē ʻana o Gabbard i ka male ʻana o ke kāne me ke kāne a pēlā hoʻi ka wahine me ka wahine. Wahi a Gabbard, pēlā kona manaʻo ma mua, akā, ma kekahi wikiō ma YouTube i kēlā pule aku nei, e wehewehe ana ʻo ia, ma muli ia o ke ʻano makeʻe kūlana ma kona hale i kona wā e ulu ana a nui. Akā, ma hope mai, ua loli ihola kona manaʻo ma muli o kāna mau mea i ʻike maka ai. A ua mihi aʻela ʻo ia no kāna mau ʻōlelo ma mua. Ke māhuahua aʻela nā Kemokalaka e alualu ana me ka manaʻo, e lilo ʻo ia, ʻo ia ka moho pelekikena o ia ʻaoʻao. ʻO Julian Castro, ʻo Kenekoa Elizabeth Warren o Makakukeka, ʻo Kirsten Gillibrand o Nū Ioka a me Kamala Harris o Kaleponi kekahi o nā kānaka e alualu ana.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Huli kua nā ʻale o ka moana.

He ʻōlelo kēia no kekahi mau hoa i huhū kekahi i kekahi, a ma muli o ia huhū, ʻaʻole e kamaʻilio kekahi i kekahi.

01-23-19

Lilo aku nei kahi puʻu kālā noiʻi i kekahi mau polopeka ʻelima o ke Kulanui o Hawaiʻi, a he mau pua Hawaiʻi kekahi o lākou.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 23 o Ianuali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Lilo aku nei he puʻu kālā noiʻi i kekahi mau polopeka ʻelima o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa. ʻO ka nui o ke kālā, he $10.4 miliona. ʻO kekahi o ia mau polopeka, he mau Kānaka Maoli no. ʻO ia ʻo Kiana Frank lāua ʻo Matthew Medeiros. He mau polopeka lāua ma lalo o ke Kikowaena Noiʻi Akeakamai Mea Ola o ka Pākīpika. E noiʻi ana ʻo Frank i ka loli ʻana o ke ʻano, ka nui, ka ʻino a me ka mau ʻana o nā mea e hōʻino ana i nā ʻāina kumu wai o Hawaiʻi nei a ʻo kekahi mea āna e noiʻi ana, ʻo ia ke ʻano e loli ai ia mau mea ma muli o ka hoʻohana ʻia ʻana o ka ʻāina a pēlā pū me ke ʻano o ka nohona a me nā mea e hoʻopuni ana. ʻO Medeiros, e noiʻi ana ʻo ia i ka makika a me ke ʻano e komo ai ka mū ʻike ʻole ʻia e ka maka a laha i loko o ka makika a me ke ʻano e hoʻololi ai ia laha ʻana i ka ili ʻana o ka maʻi i ke kanaka.

E lilo paha ke kula kamaliʻi i kula aupuni. Pēlā ka manaʻo o ke Kiaʻāina David Ige. E neʻe paha ka papa ʻeono o kekahi mau kula haʻahaʻa i ke kula waena i wahi e lawa ai ka lumi no nā papa kamaliʻi. Hōʻike aʻela ʻo Ige, he mea nui ke kūkulu ʻana i kula kamaliʻi maikaʻi wale ma nā kula aupuni a ke aupuni mokuʻāina e lawelawe ai. Wahi a ka Lunamakaʻāinana Della Au Belatti, ʻo ka nui o ke kālā e hoʻolilo ʻia, ke hoʻokō ʻia ka manaʻo o Ige no ke kula kamaliʻi, he $51 miliona o ka makahiki no ka lawelawe ʻana i ka hana, a he $500 miliona no ke kūkulu ʻana i mau lumi papa hou. A pehea, he mau kula kamaliʻi ʻōlelo Hawaiʻi nō hoʻi paha ke manaʻo ʻia nei?

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Ua loaʻa i ka heu o ka pānini.

ʻO ia hoʻi, ua loaʻa kahi mea e nāukiuki ai ke kanaka.

11-30-18

Hōʻole ʻia ke noi a ka Mauna Kea Hui.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 30 o Nowemapa, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua hōʻole iho nei ka ʻAha Kiʻekiʻe o Hawaiʻi nei i ke noi i ka noʻonoʻo hou i kāna ʻōlelo hoʻoholo i kau ai no ka ʻae ʻana i ka hāʻawi ʻia ʻana o ka palapala ʻae kūkulu no ka ʻOhe Nānā Kanakolu Mika. ʻŌlelo aʻela ʻo Kealoha Pisciotta, ke alakaʻi o ka Mauna Kea Hui, ka mea nāna i waiho i ke noi noʻonoʻo hou, he keu ia ʻōlelo hoʻoholo a ka hilahila, a e hopohopo ko Hawaiʻi, ʻoiai, ʻaʻole ia i kū i ka pono ma ka hoʻomalu ʻana i ka ʻāina a me nā mea e hoʻopuni ana a ma ka mālama ʻana nō hoʻi i nā ʻōiwi o kēia ʻāina.

Ke kuhi ʻia nei, he manaʻo ko ka Luna Makaʻāinana Tulsi Gabbard, e alualu i ke kūlana pelekikena o ʻAmelika Hui Pū ʻIa i ka makahiki 2020. ʻO kekahi kumu i kuhi ʻia ai pēlā, ʻo ia kāna haʻi ʻōlelo ʻana i ka Lāpule ma Nū Hamekia. ʻO ia kekahi o nā kūkākūkā ʻana e mālama ʻia nei me nā moho pelekikena o ka ʻaoʻao Kemokalaka.

Aloha nō. Hāʻule iho nei nā Wāhine Ānuenue ma ka puni mua o ka hoʻokūkū inoa moho pō paʻipaʻi. Ua eo ihola lākou iā Baylor ma loko o nā pāʻani he ʻelima. Lilo aku nei nā pāʻani mua ʻelua iā Hawaiʻi, akā, ua hiu aʻela ʻo Baylor a kāʻili ai i ka lanakila. ʻO McKenna Granato, he ʻumi kūmākahi hoʻopio, a he ʻumi ʻali. A ʻo Faith Maʻafala, he 26 hānai, a he 14 ʻali. A ʻo Norene Iosia, he ʻumi kūmākahi hoʻopio, he 11 hānai a he 15 ʻali.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

E uhaʻi i ka maka o ka ihe.

ʻO ia hoʻi, e pau ke kaua ʻana a e maluhia ka ʻāina.