Ke Aolama

He hana paha e emi ai ka malaria manu.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 24 o Malaki, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He mea ka malaria manu e make ai ka manu ʻōiwi. A no laila, he manaʻo ko nā luna pekelala me nā luna mokuʻāina i ka mea e emi ai ka malaria manu, ʻo ia hoʻi, ʻo ka hoʻokuʻu ʻana i mau makika kāne ma ka nahele ma Maui Hikina i mea e pakele ai nā manu ʻōiwi i ka malaria manu. ʻO ia mau makika kāne, ke hoʻomau keiki me ka makika wahine, a hānau mai ka hua, ʻaʻole e kiko ka hua. Wahi a nā luna aupuni, e emi paha ka nui o nā makika ʻāhiu he kanaiwa pākeneka. ʻO ka makika ʻāhiu ka mea e lele ai ka malaria manu. Hopohopo ana kekahi poʻe o pōʻino auaneʻi ke ola o ke kanaka a o kupu aʻe paha kekahi pilikia. Akā, wahi a nā luna aupuni, ʻaʻohe mea e hopohopo ai.

Hoʻopiʻi ʻia aku nei kekahi mau mākaʻi ʻehā no ka hahai holonui ʻana aku i kekahi kaʻa ma Kepakemapa o ka makahiki 2021, a ma muli o ia hahai ʻana i ulia ai ua kaʻa lā. Hōʻike aku naʻe ia mau mākaʻi ʻehā, i ke kū ʻole o ke hewa iā lākou. Ua hoʻopiʻi ʻia aku ka mākaʻi Joshua J.S. Nahulu no ka hoʻomake a hoʻopōʻino loa paha i ke kino o kekahi. ʻO ka hoʻopaʻi kiʻekiʻe loa, he ʻumi makahiki o ka noho paʻahao ʻana. A ʻo nā mākaʻi Erik X.K. Smith, ʻo Jake R.T. Bartolome a me Robert G. Lewis III, hoʻopiʻi ʻia aku nei no ka ʻākeʻakeʻa ʻana aku i ka hoʻopiʻi ʻana a me ʻōhumuhumu ʻana i ka ʻākeʻakeʻa. E hoʻomaka ko lākou hihia ma ka lā iwakālua kūmālua o Mei i mua o ka Lunakānāwai Paul B.K. Wong.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau.

He kui nao hemo ʻole i ke kala.

He manaʻo i paʻa i ke kanaka poʻo paʻakikī.

E holo moana hou ana ka Hōkūleʻa.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā iwakālua kūmālua o Malaki, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ma ke aumoe o ka Pōʻakahi nei, ma kahi o ka hapalua hola ʻumi kūmākahi, lele akula kekahi kaʻa i ka pali o Nuʻuanu, a hāʻule ihola he kanalima kapuaʻi. He ʻelima ʻōpio o luna o ia kaʻa, a ʻo ka mea i pūʻiwa ai ka noʻonoʻo, ʻaʻohe mea o lākou i ʻeha a pōʻino paha.

Ma kahi memo o ke Keʻena Ola, hōʻike ʻia ihola nā kemika i komo akula i loko o ka wai ma Kapūkakī a me ka nui o ia mau kemika. A ʻo kekahi o ia mau kemika, he ʻaila pale paʻahau. A ʻōlelo ʻia nō hoʻi, ʻo ia ʻaila pale paʻahau, ʻo ka mea nō paha ia e pōʻino loa ai ke ola o ka poʻe i inu a ʻauʻau ma ka wai nona ia kemika. Wahi a nā loio o nā ʻohana pūʻalikoa e hoʻopiʻi aku nei i ka ʻOihana Moku, ʻaʻole i hoʻomaopopo iki mai ka ʻOihana Moku iā lākou no ke komo o ia kemika i loko o ka wai.

I ka Pōʻalua nei, kūkala aʻe nei ka ʻAhahui Holo Moana Polenekia i ka holo ʻana o ka Hōkūleʻa a puni ka Moana Nui Ākea. E hoʻomaka ia holo ʻana ma ka lā ʻumi kumamālima o Iune. A ma Iuno, ʻĀlaka e hoʻomaka ai. A e hui pū ana ka Hikianalia me ka Hōkūleʻa ma Sitala i ka mahina ʻo ʻAukakeo a mai laila aku ka holo pū ʻana. ʻO ka lōʻihi o ia holo moana ʻana a puni ka Pākīpika, he kanahā kumamākolu mile loa.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Ua ʻuo ʻia a paʻa.

ʻO ia hoʻi, ua male kekahi me kekahi.

Ke ʻimi ʻia aʻela he kahu waiwai hou no ka Papa Kahu Waiwai o nā Kula ʻo Kamehameha.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā iwakālua o Malaki, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Aia nō ke ʻimi ʻia akula he kahu waiwai hou no ka Papa Kahu Waiwai o nā Kula ʻo Kamehameha. E hiki ana i ka hopena o ke kau kahu waiwai o Lance K. Wilhelm i ka lā kanakolu o Iune. He ʻekolu koe moho e noi ana i ia kūlana, a ʻo ko lākou mau inoa, ʻo  Maenette Ah Nee-Benham, ʻo Olin Kealoha Lagon a me Michelle Kauhane. ʻO Ah Nee-Benham, ʻo ia ke poʻo nui o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Oʻahu Komohana mai ka makahiki 2017. ʻO Lagon, ʻo ia kekahi o nā mea nāna i hoʻokumu i ka hui lako polokalamu o Honolulu ʻo Shifted Energy. ʻO Kauhane, ʻo ia ka hope pelekikena kiʻekiʻe o ke Kahua Kaiāulu Hawaiʻi. ʻO kēia lā, ka lā iwakālua o Malaki, ka lā palena pau e waiho ai ka lehulehu i manaʻo no nā moho, i ka hola ʻehā o ka ʻauinalā. E hoʻouna ʻia aku nā manaʻo ma o ka leka uila i ka hua leka uila, executives@inkinen.com. A no kahi ʻike hou, e nānā aku i ka ʻaoʻao pūnaewele, 808ne.ws/kstrustees.

I ka pō Pōʻaono nei, kāʻili aku nei nā Kāne Ānuenue i ka lanakila mai nā lima wīkani mai o Ke Kaha Loa Mokuʻāina ma loko o nā pāʻani ʻekolu wale nō. He ʻumi kūmākahi hoʻopio a Chaz Galloway o Hawaiʻi a he ʻumi hoʻopio a Spyros Chakas. A he iwakālua kūmālima hānai a Jakob Thelle. I ka pō aku ma mua, he ʻekolu wale nō hoʻi pāʻani ʻana, akā, ua lilo ke eo iā Ke Kaha Loa Mokuʻāina.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Mao ʻole ke kai o Mokupaoa.

He ʻōlelo kēia no ka pakalaki pau ʻole.

He mau mahina hou e kūkākūkā ai kekahi mau hoa hoʻolimalima o Waiāhole.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 10 o Malaki, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

ʻĀpono aku nei ka papa o ka ʻAhahuina Kūkulu Wahi Noho o Hawaiʻi i ka hoʻopaneʻe ʻana aku i ka lā palena pau o nā mea hoʻolimalima o Waiāhole e ʻaelike ai ma ka uku hoʻolimalima hou no nā makahiki he ʻumi kūmālima e hiki mai ana. Ma mua, ʻo ka lā mua o ʻApelila ka lā palena pau. Akā, hoʻopaneʻe ʻia aku nei he ʻekolu mahina. A ʻakahi nō a paʻa kahi ʻaelike me kekahi mau mea hoʻolimalima o Waiāhole, he ʻumi lākou. A ma ia ʻaelike, e piʻi ana ka uku hoʻolimalima, he 280 pākeneka. He hapalua like ia o ka uku i manaʻo mua ʻia.

Aloha nō nā Kāne Ānuenue o ke Kulanui o Hawaiʻi. Hāʻule iho nei lākou ma ka puni ʻelua o ka Hoʻokūkū Inoa Moho o ka ʻAhahui Komohana Nui. E kūʻē ana lākou iā Cal State Fulatona. A i ke kani ʻana o ka pū i ka hopena o ka hapalua ʻelua, paʻi aʻela a paʻi, he kanaliima kūmāono i ke kanalima kūmāono. A hahana nō hoʻi ka manawa kaulele. He 3.2 kekona wale nō i koe, he kanaono kūmālua ʻai a Fulatona a he kanaono ʻai a Hawaiʻi. A ʻelua kī noa a JoVon McClanahan o Hawaiʻi i ia manawa. Akā, ʻaʻole i komohia, a lilo aku nei ke kinipōpō iā Fulatona, a hāʻule pahū ka manaʻo o nā Ānuenue.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

E kuahui like i ka hana.

ʻO ia hoʻi, e alu like.

Hoʻopakele ʻia aku nei nō kekahi mau kānaka i piʻi hewa i uka o Haʻikū.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 7 o Malaki, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

ʻĀpono ʻia aku nei ka Pila Kenekoa 1 ma ka ʻAha Kenekoa o Hawaiʻi i ka Pōʻalua nei. Ma ia pila, e hoʻomalu ʻia ana nā limahana mālama ola kino nāna e hoʻohemo keiki, ʻaʻole e hiki ke hoʻopiʻi ʻia lākou e nā mokuʻāina e pāpā ana i ka hoʻohemo keiki ʻana. ʻAʻole nō hoʻi e hōʻole a ʻākeʻakeʻa paha i ka pono o ka wahine ma ka hoʻohemo keiki. A ma ia pila, pāpā ʻia nō hoʻi nā ʻike e pili ana i ka lawelawe ʻia ʻana o ka hana hoʻohānau a hoʻohemo paha. A he pila nō hoʻi ia e koi ana i ke kiaʻāina e hōʻole aku ke kauoha a kekahi mokuʻāina e manaʻo ana e hoʻopiʻi i ka limahana mālama ola kino o Hawaiʻi nei ke lawelawe i ka hoʻohemo keiki. I kēia manawa, aia ka pila ma ka Hale o nā Lunamakaʻāinana.

E koi ana ke Keʻena ʻĀina a Waiwai Pili ʻĀina i nā kānaka nona ka hui ʻo Noelani Yacht Charters e uku i nā mea a pau e pili ana i ka pilikia i ke kū ʻana o kahi moku o ia hui ma Honolua a ili aku ma ka ʻāpapapa. A pēlā pū me ka hoʻopakele ʻana aku i ka moku. Ua kulu ihola ka ʻaila i ke kai a he iwakālua ʻano ʻākoʻakoʻa i pōʻino i ua moku lā.

Piʻi aku nei kekahi mau kānaka ʻekolu i ke alapiʻi o Haʻikū i ka Pōʻakahi nei. A ʻeha ihola kekahi o lākou, a ma muli o ka ʻeha, ʻaʻole i hiki iā ia ke iho aku. A no laila, kāhea ʻia akula ke Keʻena Kinai Ahi o Honolulu a  na lākou i hoʻopakele aku iā ia ma ka mokulele pinao. A ma hope, kiʻi ʻia aku nō hoʻi kona mau hoa piʻi kuahiwi, ʻoiai he lā ʻino ia. Ua pani ʻia iho ia ala piʻi kuahiwi mai ka makahiki 1987. A pāpā ʻia aku, ʻaʻole e piʻi aʻe ma laila. A ʻo ka hoʻopaʻi, he $1,000.

Ua holo ka manaʻo o ke Komikina Mākaʻi o Honolulu, e uku ʻia e ke Kūlanakauhale a me ke Kalana o Honolulu ka loio o Louis Kealoha, ka luna mākaʻi o Honolulu ma mua. Akā, i ka lā i nehinei, kau aʻe nei ka ʻōlelo hoʻoholo o ka ʻAha Kiʻekiʻe o Hawaiʻi, na Kealoha nō e uku i kona loio, ʻaʻole na nā kānaka uku ʻauhau o Honolulu nei.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Huli ke alo i ka paia.

ʻO ia hoʻi, ʻaʻohe mea e makaʻu ai.

ʻAʻole i paʻa ka moku ʻo Nakoa ma ka ʻāpapapa i kēia manawa.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 6 o Malaki, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua hoʻopiʻi ʻia aku nei ʻo Glenn S. Nitta e ke kiule nui i ka Pōʻalima nei no ka ʻaihue ʻana i ke kālā. ʻO Nitta, ʻo ia ka luna ʻālapa a me ke kumu aʻo pōpō hili o ke Kula Kiʻekiʻe o Mililani ma mua. Mai ka hui hoʻoulu kālā o Mililani ʻo ia i ʻaihue ai ma waena o ka makahiki 2015 a me ka makahiki 2021. A ʻo ka nui o kāna kālā i ʻaihue ai, he $400,000 a ʻoi. Ua hana ʻo Nitta ma ke Kula Kiʻekiʻe o Mililani no nā makahiki he kanahā kūmāwalu. A ua hoʻomaha ʻo ia mai ka hana i ka makahiki 2021.

ʻAkahi nō a hemo ka moku ʻo Nakoa i ka Lāpule nei. Akā, i ka huki ʻia ʻana mai o ua moku lā, nahā ihola paha ke kaʻele. A i ka wā e kauō ʻia mai ana no Honolulu, piholo ihola ka moku. A ʻo ka hohonu o kona wahi i piholo ai, he 800 kapuaʻi. ʻO ka nui o ke kālā i hoʻolilo ʻia ma ka hoʻohemo ʻana i ia moku, he $460,000 a ʻoi aku. Ua ʻōlelo ʻia, na ka mea nona ka moku e uku i ia mau mea a pēlā pū nō me ka hana e pono ai ka ʻāpapapa.

ʻO Mele Sake o ke Kula Kiʻekiʻe o ʻIolani ke Kaikamahine Pāʻani Pōpō Hīnaʻi ʻOi o ka mokuʻāina ʻo Hawaiʻi. E hahai ana ma hope o Sake ʻo Braelyn Kauhi o Konawaena, ʻo Theresa Anakalea o Damien a me Laynee Torres-Kahapea o Punahou.

Lanakila aku nei nā Wāhine Ānuenue ma luna o Kāna Palapala ma ka helu ʻai he 68 i ke 58 i ka Pōʻaono nei. A ma muli o ia lanakila, ʻo Hawaiʻi ka hui helu ʻekolu ma ka Hoʻokūkū Inoa Moho o ka ʻAhahui Komohana Nui. E kūʻē aku ana ʻo Hawaiʻi iā Cal State Fulatona i ka hapalua hola ʻeono o ka Pōʻakolu.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hele huhū ke ahi me ka momoku.

He ʻōlelo kēia no ka ʻōlapa o ka uila a me ke kuʻi o ka hekili.

He kalaima makawelawela?

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 3 o Malaki, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Kau aku nei ka ʻōlelo hoʻopaʻi o kekahi mau kānaka Hawaiʻi no ke kalaima makawelawela, ʻo ia hoʻi ka pepehi ʻana i ke kanaka haole. ʻO Kaulana Alo-Kaonohi lāua ʻo Levi Aki ʻŌpio nā inoa o lāua. Ua holo ihola ka manaʻo o ka Lunakānāwai J. Michael Seabright, inā ʻaʻole he haole ʻo Christopher Kunzelman, inā ʻaʻole i pepehi aku ʻo Aki mā iā ia. Akā, wahi a nā loio o Aki lāua ʻo Alo-Kaonohi, ʻaʻole ʻo ka lāhui ka mea i hoʻoukiuki ʻia ai ʻo Aki mā. ʻO ke ʻano mahalua o Kunzelman ke kumu. Ua ʻōlelo aʻela ka Lunakānāwai Seabright, maopopo iā ia ke kumu e ʻōlelo ʻia ai, ʻaʻole ʻo Alo-Kaonohi he kanaka hoʻokae ʻili, akā, he kanaka hoʻokae ʻili ʻo ia ma ia lā i pepehi ʻia ai ʻo Kunzelman. ʻO ka ʻōlelo hoʻopaʻi o Alo-Kaonohi, he noho paʻahao no nā makahiki he ʻeono me ka hapa. A ʻo ka ʻōlelo hoʻopaʻi hoʻi o Aki, he noho paʻahao no nā makahiki he ʻehā me nā mahina ʻelua.

Ua paʻa ʻē ka inoa moho pōpō paʻipaʻi o ka makahiki 2022 i nā Kāne Ānuenue a e lilo aku nā komo inoa moho a me nā mekala inoa moho ma hope o ka hoʻokūkū o kēia ahiahi, kahi a lākou e kūʻē hou ai iā Pepperdine. ʻO Hawaiʻi wale nō ka hui i hāʻule ʻole i kēia kikina nei ma ka Māhele I a me ka Māhele II o ka ʻAhahui ʻĀlapa o nā Kulanui o ʻAmelika. He 23 lanakila, ma hope kekahi o kekahi.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Ola a kau kō kea.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka i ola a nui nā makahiki, a poʻo hina hoʻi.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā mua o Malaki, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He mau pila ko ka ʻAha ʻŌlelo o Hawaiʻi nei i kēia manawa, no ka pono o nā keiki o nā kula aupuni. He mau pila ia e loaʻa ai ka mea ʻai hoʻoulu ʻia ma Hawaiʻi nei a i mea hoʻi e maikaʻi ai ke ola kino o nā keiki. ʻO ka mea ʻāpiki, ʻaʻole kākoʻo ʻia aku ia mau pila e ke Keʻena Hoʻonaʻauao. He kūʻē ia keʻena i ka loaʻa o ke kikowaena kuke hoʻokahi me ka lilo o nā lumi kuke o nā kula i mau wahi hoʻolala mea ʻai. Ua kū ke Kānāwai 175 i ka makahiki 2021, a ma ia kānāwai, ʻo nā mea ʻai e hānai ʻia ana i nā keiki o nā kula aupuni, ma Hawaiʻi nei e hoʻoulu ʻia ai he 30 pākeneka ke hiki aku i ka makahiki 2030.

Hoʻokuʻu aku nei nā Palekona o ʻAtalana iā Marcus Mariota i ka lā i nehinei. Ma ke kikina nei i hala, i ka wā a Mariota i hoʻomaka ai ma ka hoʻokūkū, he 5 lanakila o ʻAtalana a he 8 hāʻule. A ma hope mai, na Desmond Ridder i hoʻomaka ma nā hoʻokūkū hope ʻehā, a he ʻelua lanakila, a he ʻelua hāʻule. Ua pūlima ʻo Mariota i ka ʻaelike me ʻAtalana i ka makahiki 2022 a he ʻaelike ʻelua makahiki ia, akā, hoʻokuʻu ʻia iho nei ʻo ia ma hope o ka makahiki mua. Ma mua o nā Palekona, he ʻalihi kūlele ʻo Mariota no Las Vegas.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hapawalu liʻiliʻi, hāmani wale nō.

He ʻōlelo kēia no kekahi mea emi loa o ke kumu kūʻai.

Ua kulu paha ke kemika ʻawahia ma ka ʻāina o Waiawa.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā iwakālua kūmāhiku o Pepeluali, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

I ka Pōʻaono nei, pau aku nei i ka ukuhi ʻia a me ke kūpenu ʻia ka ʻaila o ka moku i ili ma Honolua. ʻO ka nui o nā mea ʻaila, he 470 kālani. ʻO kekahi mau mea i lawe ʻia mai ka moku aku, he ʻumi kūmāhā mau iho uila, a me kekahi mau mea ʻino hou aku. A i ka Lāpule nei, hoʻomaka iho nei ka hoʻopakele ʻana aku i ka moku. A e hoʻomau ʻia aku ka hana i kēia lā. Na ka hui ʻo Visionary Marine ka hana hoʻopakele.

Aia nō ke Koa Kiaʻi Lāhui a me ke Keʻena Ola o ke aupuni mokuʻāina ke noiʻi akula i ke kulu ʻana o ke kemika ʻawahia i loko o ka wai honua o Waiawa. A ʻakahi nō a ʻike nā kānaka e noho ana ma laila a he nui kā lākou mau nīnau. ʻO ke ʻano o ia mau kemika ʻawahia, he kemika mau loa. Ma waena o ka makahiki 2006 a me ka makahiki 2008, hoʻohana ʻia aku ia mau kemika e ka māhele kinai ahi o ke Koa Kiaʻi Lāhui e noho ana ma Waiawa. A ma laila i hoʻāhu ʻia ai ia mau kemika a hiki i ka makahiki 2020. ʻO ia ka makahiki i holo ai ka manaʻo o ka pūʻalikoa e hoʻēmi i ka hoʻohana ʻia o ia ʻano kemika.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Noʻeau ka hana a ka ua; akamai ka ʻimina o ka noʻonoʻo.

He ʻōlelo mahalo kēia i ke kanaka akamai.

E makaʻala i ka wā e kalaiwa ai.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 24 o Pepeluali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

I kēia Pōʻaono, ka lā 25 hoʻi, aia ana ʻo Ola Ka ʻĪ ʻEwa ma ke Kikowaena Kūʻai ʻo Ka Makana Aliʻi. E hoʻomaka ana i ka hola 10:00 o ke awakea a e pau ana i ka hola 3:00 o ka ʻauinalā. He mau hana ko ia lā, ʻo ka hōʻikeʻike hoʻohauʻoli, ʻo ka mea pāʻani a me ka hoʻokūkū haʻi ʻōlelo. A e hōʻikeʻike ʻia ana nō hoʻi ʻo ʻAuʻa ʻIa: Holding On.

He noi kā nā luna aupuni mokuʻāina a me nā luna kūlanakauhale i ka poʻe kalaiwa, ʻo ia hoʻi, e makaʻala i ka wā kalaiwa. I ka Lāpule nei, hoʻokuʻi ʻia aku nei kekahi mākaʻi ma ke alaloa H-3. A aia nō ʻo ia ke waiho akula ma ke kūlana kūpilikiʻi ma ka haukapila. ʻO Felix Gasman kona inoa, a e kuhikuhi ana ʻo ia i ka holo o nā kaʻa i kona wā i hoʻokuʻi ʻia ai. Aia nō ka ulia ke noiʻi ʻia akula. A i ka lā 15 o Pepeluali, make iho nei kekahi haumāna o ke Kula Kiʻekiʻe o Makinalē ma muli o kona hoʻokuʻi ʻia aku e kekahi kalaka.

He kumu aʻo pōpō peku hou ko ke Kula Kiʻekiʻe ʻo Kamehameha ma Kapālama. ʻO Kaeo Drummondo kona inoa. A ʻo ia ke kumu aʻo pōpō peku o ke Kula Kiʻekiʻe o Hilo ma mua. Alakaʻi akula ʻo ia i nā keiki o Hilo a paʻa ka inoa moho Māhele I i ka makahiki 2017 a me ka makahiki 2019. A ma hope mai o ia inoa moho ʻelua, haʻalele ihola ʻo ia iā Hilo no ka hana ʻana ma ke ʻano ʻo ia ka luna hoʻolaukaʻi kūpale ma Kamehameha, ma lalo o ke kumu aʻo Abu Maʻafala. Akā, ma mua pono o ke kikina pōpō peku, holo ihola ka manaʻo o Drummondo, e hoʻi aku i Hilo a lilo aku ʻo ia, ʻo ia ka luna ʻālapa o ke Kula Kiʻekiʻe o Hilo. E hoʻomaka ʻo Drummondo ma kona kūlana hou ma Kamehameha i ka lā ʻeono o Malaki.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Moe lāpuʻu i ke anu o Puʻupā.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka moe pupuʻu. A he ʻōlelo hoʻohenehene nō hoʻi kēia i ke kanaka puni i ka hoʻoipoipo me Niolopua.