Ke Aolama

Hiki aku nei ke kaipuni ma Kuama.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 24 o Mei, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Aia ke Kaipuni ʻo Mawar e pāhola aʻe ana ma Kuama. A ʻo ka ikaika o kona mau makani, he 140 mile o ka hola i ka Pōʻakolu nei. A helu ʻia he ʻino māhele ʻehā. Ma Kuama, ʻo ka Pōʻahā kēia, a kuhi ʻia, e ʻoi aku ana kona ikaika. Ua pau ka uila ma nā hale o nā kaiāulu he nui. Hoʻolilo ʻia aku nei he ʻumi kumamākahi mau kula haʻahaʻa i mau wahi hoʻomalu, a he 900 mau kānaka a emi mai e noho ana ma ia mau wahi. Ua ʻāpono ka Pelekikena Joe Biden i ke kōkua ʻana aku i ko Kuama ma ka hoʻouna aku i nā mea e pono ai.

Hoʻomaka iho nei nā hale kūʻai ʻo Target o ʻAmelika Hui Pū i ke kūʻai ʻana i ka waiwai kālepa no ka poʻe māhū (LGBTQ+). A he mau waiwai kālepa hoʻi kona no ka mahina Haʻaheo, ʻo Iune hoʻi. Akā, ma ia hope mai, komo akula kekahi poʻe loko ʻino i loko a kulaʻi akula i nā hōʻailona Haʻaheo, a kau aʻela i nā wikiō kahi o lākou e hoʻoweliweli ana ʻoiai lākou ma loko o nā hale kūʻai Target. Ma muli o ia hana, e huki ana ʻo Target i kekahi mau lole a e hoʻololi ana i kekahi mau mea e pili ana i nā waiwai kālepa LGBTQ+. Ma kekahi mau hale kūʻai ma ka hema o ʻAmelika, aia nō ia mau mea waiwai kālepa i mua kahi i kūkulu ʻia ai, akā, ma muli o ia mau hana ʻino, hoʻoneʻe ʻia akula i hope loa. ʻAʻole i maopopo, inā ua paʻa ia mau kānaka loko ʻino a naʻaupō hoʻi i ka hopu ʻia e ka mākaʻi.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Aloha mai nō, aloha aku; ʻo ka huhū ka mea e ola ʻole ai.

ʻO ke aloha ka mea e ola ai ke kanaka.

Hoʻomaikaʻi iā Iam Tongi a me Kylee Hamamoto.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 22 o Mei, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

ʻEkolu wale nō moho i koe o ke kikina iwakāluakūmākahi o ka hoʻokūkū Puʻukani Punahele o ʻAmelika. A i ka Lāpule nei, lilo aku nei ʻo Iam Tongi, ʻo ia ka Puʻukani Punahele o ʻAmelika. Ua hānau a hānai ʻia ʻo Tongi ma Kahuku, akā, ma hope mai, neʻe akula kona ʻohana i Wakinekona e noho ai. ʻO kāna mele mua i hīmeni ai, ʻo “Making Memories of Us” na Keith Urban. A ʻo ka lua o kāna mele, he mele ia na Kolohe Kai, kekahi o nā hui hīmeni kaulana o Hawaiʻi nei, ʻo ia hoʻi, ʻo Cool Down. A ʻo kāna mele ʻekolu i hīmeni ai, ʻo ia ʻo “Monsters” a ua hīmeni pū ʻo ia me James Blunt, ka mea nāna ia mele. ʻO ka makamua ia o ka lilo ʻana o ka makana helu ʻekahi i kekahi kanaka o Hawaiʻi nei. A ʻo nā moho ʻē aʻe ʻelua o ka hoʻokūkū, ʻo Megan Danielle o Keokia ka helu ʻelua, a ʻo Colin Stough o Mikikipi ka helu ʻekolu.

ʻO Kylee Hamamoto, he haumāna ma ke Kula ʻo Punahou, kekahi o nā ʻōpiopio he iwakālua kumamālima i lilo aku ai ka Makana Lelehua Kūlia i ka Nuʻu o Prudential o ka makahiki 2023. He makana ia e lilo i nā ʻōpio no lākou nā makahiki he ʻumi kumamāhā a i ka ʻumi kumamāwalu no ka ʻimi ʻana i mea e pau ai nā ʻākeʻakeʻa a me nā mea alaʻalai ma ke alahele a me ka nohona o ko lākou mau kaiāulu. ʻO Hamamoto, ua hoʻokumu ʻo ia i ka hui ʻo WeGo! He hui ia nāna e hoʻoulu i nā wāhine i mea e lilo ai lākou i mau alakaʻi ma ko lākou mau kaiāulu. He ʻumi kumamākolu wale nō makahiki o Hamamoto i kona wā i hoʻomaka ai i ia hui ma ke Kula ʻo Punahou. A ma hope mai, ua hoʻolilo ʻo ia iā WeGo! i hui waiwai hoʻopuka ʻole i mea e kōkua aku ai i nā wāhine o waho o ka Punahou. A ua hoʻokumu ʻo ia i mau māhele ma Kaleponi a me Iāpana. Aia ʻo Hamamoto ma ka papa ʻumi kumamākahi i kēia manawa. A ʻo ia wale nō ka haumāna o Hawaiʻi nei i lilo ai ia makana.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Laulaha ka ʻai a ke ʻahi.

He ʻōlelo kēia ke piha nā waʻa i ke ʻahi. A he ʻōlelo nō hoʻi no ka hui lālāwai.

E ʻae ʻia ka ʻauʻau kai ʻana ma kahakai o Kailua.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 19 o Mei, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

ʻAe hou ʻia ke komo ʻana i ke Kai Kūʻono o Kailua. Ma mua, nui loa ke koʻohune kūkae ma laila, akā, ua kāhaʻu loa ihola. Ana ʻia ihola i kēlā me kēia lā, a pēlā ihola nō ka ʻuʻuku mai ka lā 5 o Mei. Aia nō ke kūlanakauhale ke noiʻi akula i ke kumu i nui loa ai ke koʻohune kūkae a me ka mea e hoʻoponopono ʻia ai ka pilikia. A hoʻokaʻawale ʻia akula he $45 miliona no ka hoʻomaikaʻi ʻana i ka hale hoʻomaʻemaʻe wai moka. A ʻo kekahi, e hana ʻia ana he kahua pepehi mea ʻino e hoʻohana ana i ke kuawehi. A e paʻa i ke kūkulu ʻia ke hiki aku i ka hopena o ka makahiki 2025.

Helu papa aku nei ʻo Stephen Leatherman i nā kahakai ʻoi he 10 o ʻAmelika. ʻO Leatherman, he polopeka no ke Kulanui ʻĀina ʻĒ o Pololika. A ʻo ke kanakolu kūmākolu kēia o kona mau makahiki i hana ai pēlā. Aia ʻekolu kahakai o Hawaiʻi nei ma ia papa helu. ʻO ke kahakai ʻo Duke Kahanamoku ma Oʻahu nei, ʻo ia ka helu ʻelua. ʻO ke kahakai o Wailea ma Maui, ʻo ia ka helu ʻehiku. A ʻo ke kahakai o Poʻipū ma Kauaʻi, ʻo ia ka helu ʻeiwa. Pūʻiwa ka noʻonoʻo, he ʻekolu wale nō kahakai o Hawaiʻi ma ia papa helu.

ʻAkahi nō a hai ʻia ka luna ʻālapa hou o ke Kulanui o Hawaiʻi. ʻO Craig Angelos kona inoa. ʻO ia ka luna ʻālapa hope o ke Kulanui o Ka Moku Loa i kēia manawa, a e hoʻomaka ana ka lawelawe ʻana i ka hana ma ke Kulanui o Hawaiʻi i ka lā 5 o ka mahina ʻo Iune. ʻO David Matlin ka luna ʻālapa o ke Kulanui o Hawaiʻi ma nā makahiki he ʻeiwa i kaʻa hope aku nei. A ʻo ka lā 2 o Iune kona lā hope loa ma ia kūlana.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Ē! Loaʻa akula ke kalo, ʻo ka ʻapowale.

ʻO ia hoʻi, he hana hoʻopau manawa kā kekahi.

Hōʻāhewa ʻia kekahi wahine no ke pale ʻana aku i kona ola ma Mekiko.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 17 o Mei, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

I ka wā e puʻe wale ʻia ana ʻo Roxana Ruiz ma Mekiko ma ka makahiki 2021, i kona pale ʻana aku, hoʻomake akula ʻo Ruiz i ke kanaka puʻe. ʻAkahi a hōʻāhewa ʻia mai ʻo Ruiz no ka lawe ola me ka pākela pale kūkānāwai. A kau aʻe nei kona ʻōlelo hoʻopaʻi, ʻo ia hoʻi, he ʻeono makahiki a ʻoi o ka noho paʻahao ʻana me ka uku ʻana aku he $16,000 a ʻoi i ka ʻohana o ke kanaka nāna i puʻe iā ia. ʻO kekahi ʻōlelo o ka ʻaha hoʻokolokolo, inā i hili aku ʻo Ruiz i ke poʻo o ua kanaka lā, inā ua lawa ia e pale aku ai iā ia iho. ʻO kahi pilikia, he mea maʻa mau ka hana māinoino i ka wahine ma Mekiko. I ka makahiki 2022, ua helu ʻia he 3,754 mau wāhine i hoʻomake ʻia. A he hapakolu o ia mau hoʻomake ʻana, ua hoʻokolokolo ʻia ma ke ʻano he hoʻomake wahine ma muli o kona ʻano he wahine.

Ua loaʻa mai nei ke kaikamahine i nalowale aku nei ma Kona Hema. ʻO Emma Magana kona inoa, a he hoʻokahi wale nō ona makahiki. Ua ʻike hope loa ʻia ʻo ia ma ka palaka 83-5700 o ke Alanui ʻo Nāpoʻopoʻo ma Kona Hema. Ua maikaʻi loa ʻo Magana, a maikaʻi hoʻi kona ola kino.

Hoʻopiʻi ʻia akula ʻo Ikaika Anderson no ka hoʻomāino kūloko. Ua ʻōlelo ka ipo a Anderson, limanui mai nei ʻo Anderson iā ia. Ua ʻeha ihola kona lima, a he mau ʻeha kai ʻike ʻia. Hopu ʻia akula ʻo Anderson i ka Pōʻakahi nei, a hoʻokuʻu ʻia akula ma ka pela. Wahi a ka loio o Anderson, ua hopu ʻia aku ʻo ia ma muli o ka lohe ʻia ʻana o kekahi ʻaoʻao, ʻo ia wale nō. A e kōkua ana ka ʻaoʻao pale i ka mākaʻi a me ke keʻena o ka loio hoʻopiʻi i mea e ʻike ʻia ai ʻaʻohe kalaima i hana ʻia. He kāpeʻa wale nō paha. He luna ʻaha kūkā ʻo Anderson no Honolulu no nā makahiki he ʻumi kūmākahi.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAlamihi kakani pōʻeleʻele.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka hana kuli i ka wa e uhi ana ka pōʻeleʻele.

Ua pau ka pilikia kūhewa COVIDA.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 12 o Mei, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Eia aʻe ka hopena o ke kula makahiki ke hiki koke maila a aia nō nā polokalamu mālama keiki kau wela o Oʻahu nei ke huli aʻela i mau limahana. ʻO ka polokalamu kauwela o ke kūlanakauhale, e hoʻomaka i ka lā ʻumi kūmākolu o Iune a pau i ka lā iwakālua kūmāwalu o Iulai. He polokalamu ia no nā keiki nona nā makahiki ʻeono a i nā keiki nona nā makahiki he ʻumi kūmākolu. A he 130 mau kūlana hana kaʻawale i kēia manawa. ʻO ka uku haʻahaʻa loa, he $15.56 o ka hola. A ʻo ka YMCA kekahi e huli aʻela i mau limahana, he 60 ka nui. ʻO ka uku haʻahaʻa loa ma laila, he $13 o ka hola. A he 10 mau kūlana hou no ka poʻe aʻo ʻau a me ke kiaʻi ola. Inā he manaʻo kou e hana no ka polokalamu kau wela o ke kūlanakauhale, eia mai ka lou, bit.ly/dprsummerhire. A inā ulu ka hoi i ka hana ma ka YMCA, e kāhea i ka helu 808-541-5407 a e leka uila paha i ka hua leka uila jobs@ymcahonolulu.org.

Ua pau ihola ka pilikia kūhewa COVIDA. Wahi a ke Kauka Kenneth Fink, ka luna ola kino o ke aupuni mokuʻāina, ʻo ka pilikia nui i ua maʻi ahulau lā, ua hiki mai ka hopena. Akā, e mau ana nō ia maʻi ma kēia hope aku. ʻAʻole i pau loa. Hōʻike aʻela ke Kauka Sarah Kemble, ke kahu ʻili o ke aupuni mokuʻāina, ʻo ia mau nō ka manuahi o ka lāʻau koʻokoʻo no nā kānaka makua a me nā keiki.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

E ʻai i kekahi, e kāpī kekahi.

ʻO ia hoʻi, ʻaʻole e ʻai i nā mea a pau i ka wā hoʻokahi. E mālama i kekahi no kekahi wā aku.

Hoʻāʻo aku nei kekahi kanaka e ʻaihue kanaka i ke kaikamahine.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 5 o Mei, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Aia nō nā mākaʻi o Honolulu nei ke huli aku nei i ke kanaka nāna i hoʻāʻo e ʻaihue i kekahi haumāna o ke Kula Haʻahaʻa o Heʻeia. E hele wāwae ana kekahi kaikamahine ma ke Alanui ʻo Alaloa i ke kakahiaka o ka Pōʻakolu nei. A ma kahi o ka hapahā i koe kani ka hola ʻewalu, hoʻāʻo aku nei ua kanaka lā e hoʻowalewale i ke kaikamahine i mea e kau pū ai ma luna o kona kaʻa. ʻO ka mea pōmaikaʻi, ʻike akula kekahi makua a kōkua akula ʻo ia i ke kaikamahine, a hoʻoholoholo iā ia i ke kula. Hōʻike aʻe nei ke keʻena mākaʻi, ʻo ia kanaka hoʻāʻo ʻaihue kanaka, he kāne ʻĀkia, ua piha iā ia nā makahiki he 50 a ʻoi, he poʻohina me ka lauoho pōkole. A ʻo ka waihoʻoluʻu o kāna kaʻa e kalaiwa ana, he wai kula.

Lilo aku nei ke eo i nā Kāne Ānuenue ma ka puni wae moho o ka Hoʻokūkū Inoa Moho o ka ʻAhahui Kulanui o ʻAmelika. Na Hawaiʻi i kāʻili i nā pāʻani mua ʻelua. Akā, hiu aʻela nā kāne o Pene Mokuʻāina a lilo aku nei nā pāʻani ʻekolu me ʻehā iā lākou. A make ʻo Pene Mokuʻāina iā Hawaiʻi ma ka pāʻani hope loa ma ka helu ʻai he ʻumi kūmālima i ka ʻumi. A ma muli o ka lanakila ʻana o nā Ānuenue, lele akula lākou i ka puni inoa moho, kahi o lākou e kūʻē aku ai iā UCLA. ʻOiai, i nehinei, lanakila aku nei ʻo UCLA ma luna o Ke Kaha Loa ma loko o nā pāʻani ʻekolu. Ma kēia Pōʻaono nō ka ulele ʻana o ka pāʻani. Inā e ʻāhaʻi ʻo Hawaiʻi i ka inoa moho, ʻo ia ana ke kolu o ka inoa moho i lilo iā ia ma hope kekahi o kekahi.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hālō aku ma ʻō, he maka helei, kiʻei mai ma ʻaneʻi, he ʻoʻopa.

ʻO ia hoʻi, ma nā wahi a pau āu e hele ai he hōʻailona pakalaki.

E hoʻomanaʻo ʻia ana ʻo Edith Kanakaʻole i kēia Pōʻaono.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 3 o Mei, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

I kēia Pōʻaono ma ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo, e mālama ʻia ana he hoʻolauleʻa no ka hoʻomanaʻo ʻana iā Edith Kanakaʻole, he kumu hula kaulana, a he mea hoʻonaʻauao aloha nui ʻia. E hoʻomaka ana i ka hapalua hola ʻumi o ke kakahiaka. He manuahi ka hele ʻana, a ʻo ka poʻe e hiki aku i laila, e lilo he hapahā Edith Kanakaʻole iā lākou.

E hoʻokaʻawale ana ke aupuni mokuʻāina o Hawaiʻi he $100,000 no nā makahiki moʻohelu kālā pākahi ʻelua e hiki mai ana no ka hoʻihoʻi ʻana aku i ka poʻe kuewa i ko lākou mau ʻāina ma ʻAmelika. ʻO ia ka hana a ka ʻAhahui Mālama Malihini Mākaʻikaʻi a Hoʻohale o Hawaiʻi mai ka makahiki 2014 a i ka makahiki 2019. Ua hana pū ia ʻahahui me kekahi mau ʻahahui ma ka uku ʻana i ka hapalua like o ke kikiki mokulele o ka poʻe i hoʻihoʻi ʻia aku a na ka ʻohana a me ka hoa aloha paha i uku i ke koena. A ma loko o ia mau makahiki, he 744 mau kānaka kuewa i hoʻihoʻi ʻia aku i ko lākou ʻāina.

Kūkala aʻe nei ke Kahua Hōʻikeʻike Holoholona Laka ʻOle o Honolulu, ua hānau mai na Aria lāua ʻo Kendi he keiki kāne i ka lā ʻumi kūmāiwa o ʻApelila. He mau laehaokela ʻeleʻele hikina lākou. ʻO ka makamua ia o ka hānau ʻana mai o ka laehaokela ma ke Kahua Hōʻikeʻike Holoholona Laka ʻOle o Honolulu. He 50 paona o ka laehaokela keiki, he hapa kanalima o nā paona o kona makuahine. E kapa ʻia aku kona inoa ma kēia hope aku. He holoholona ʻane nalowale loa ka laehaokela ʻeleʻele hikina.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAi nō i kalo moʻa.

ʻO ia hoʻi, ua pau ka hana. He wā hoʻonanea, ua hiki mai.

E hoʻokuʻu ʻia aʻe ana paha nā kānaka e noho paʻahao nei ma muli o ka loaʻa o ka pakalōlō liʻiliʻi.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā mua o Mei, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ma ka wā e hōlapu ana ka maʻi ahulau Covida, ua hoʻopiʻi nui ʻia nā uku o nā luna hoʻokō o ka ʻAhahui ʻInikua Lapaʻau o Hawaiʻi, a nui nō hoʻi nā uku makana i lilo aku iā lākou. A ma ia wā nō hoʻi i holo ai ka manaʻo o ka papa o ia ʻahahui ma ke koho pāloka, e hoʻomaka ka uku ʻia ʻana o nā lālā o ka papa. ʻO ka mea ʻāpiki, ma ia wā hoʻokahi nō, ua kāpae ʻia aku nā kūlana hana he nui o ka ʻAhahui ʻInikua Lapaʻau o Hawaiʻi, a kaiehu ʻia he 107 limahana, a hoʻoili ʻia aku kekahi mau limahana i kekahi hui. He kanawalu kūmāiwa ka nui. Ua lilo ʻo Mark Mugiishi, ʻo ia ka luna nui hoʻokō o ia ʻahahui i ka mahina ʻo Pepeluali o ka makahiki 2020. A i ka makahiki 2021, ʻo kona uku makahiki a me ka uku makana, he $2.5 miliona. A i ka makahiki 2022, he $3 miliona, ʻo ia hoʻi, ʻo ka uku makahiki, he hoʻokahi miliona, a ʻo ka uku makana, he ʻelua miliona.

He ʻōlelo hoʻoholo hou ko ka ʻAha ʻŌlelo o Hawaiʻi nei, ʻo ia ka ʻŌlelo Hoʻoholo 51, aia ma ka Hale a me ka ʻAha Kenekoa. A ua ʻāpono ʻia aku nei. Ma ia ʻōlelo hoʻoholo, kākoʻo ʻia ka ʻae ʻana i ka hoʻokuʻu ʻia ʻana aʻe o nā kānaka e noho paʻahao nei ma muli o ka loaʻa ʻana o ka pakalōlō liʻiliʻi ma ke kino. Ma muli ia ʻōlelo hoʻoholo o ka hoʻokuʻu ʻana o ka Pelekikena Joe Biden i nā ʻAmelika he nui e noho paʻahao ana no ia kalaima like ma lalo o ke kānāwai pekelala.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hohonu nō ke kawa.

ʻO ia hoʻi, he kumuhana e pono ai ka hoʻokuanoʻo ʻana.

He kemika ʻawahia mau loa ko kekahi luawai o Kunia.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 28 o ʻApelila, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ma ka mahina ʻo Ianuali, ua hōʻike ʻia aʻela, he kemika ʻawahia mau loa ko kekahi o nā luawai o ke Kauhale ʻo Kunia. A ʻakahi nō a hōʻike ʻia he kemika ʻawahia mau loa ko kekahi luawai o laila. ʻO ka lua ia o ka luawai. E inu ana ko laila poʻe i ka wai ʻōmole ma nā pule i kaʻa hope aku nei no ka mea, i kēlā mahina aku nei, ua kau iho nei ka palena ʻoʻoleʻa o ia kemika e ʻae ʻia ma ka wai.

Hoʻopiʻi ʻia aku nei ka hui kūkulu ʻāina nāna i hoʻolālā aku nei i ke kūkulu ʻana i pāka heʻe nalu hou a i hōkele hou ma ʻEwa. ʻO Honokea Kalaeloa LLC a me kekahi keʻena aupuni mokuʻāina nā mea i hoʻopiʻi ʻia. A ʻo nā mea nāna i hoʻopiʻi, he iwakālua lālā o ka ʻAhahui ʻo Nā Kiaʻi O Wai Hā a me kekahi mau kānaka kākoʻo i ia ʻahahui. Ua hana ka hui kūkulu ʻāina i hōʻike e ʻōlelo ana, ma ke kūkulu ʻana, ʻaʻohe mea e pōʻino loa ai ka ʻāina a me nā wahi e hoʻopuni ana. A ʻo ia ka mea e kūʻē ʻia ana. ʻO ia hoʻi, ʻaʻole i lawa ka noiʻi ʻana i ka hopena o ka luawai, ka iʻa ma ke kai pāpaʻu a me kekahi mau mea hou aku. ʻO kekahi mea i hāpai ʻia aʻe, ʻo ia ka hoʻohaumia ʻana i nā wahi i kanu ʻia ai nā kūpuna o ke au kahiko. ʻAkahi nō a hemo kekahi pāka heʻe nalu ma ʻEwa i ka mahina ʻo Malaki. A ʻo ka mea hou i hoʻolālā ʻia, aia ana he hoʻokahi mile mai ia pāka mua aku ma Kalaeloa.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau.

Noho ke koaʻe i ka lua.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka haʻi ʻole aʻe i kona manaʻo

He manaʻo ko ka ʻaha ʻōlelo o Hawaiʻi nei e neʻe kahi hoʻomaʻamaʻa kī pū o Puʻuloa i kahi ʻē.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 26 o ʻApelila, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua ʻāpono ʻia ma ka Hale o nā Lunamakaʻāinana o Hawaiʻi nei he ʻōlelo hoʻoholo e paipai ana i ka Pūʻali Koa Malina, e hoʻoneʻe ʻia kahi hoʻomaʻamaʻa kī pū o Puʻuloa a i kahi ʻē. Māhuahua aʻela ka namunamu ʻana o nā kānaka e noho ihola ma kahi e kokoke ana i ia wahi hoʻomaʻamaʻa. Na ka Lunamakaʻāinana Rose Martinez i hāpai i ka ʻōlelo hoʻoholo ma muli o ia mau leo nui o nā kānaka ma ʻEwa a me Puʻuloa. Aia nō ka ʻAha Kenekoa o Hawaiʻi nei ke noʻonoʻo pono akula i ka ʻāpono ʻana i kekahi ʻōlelo hoʻoholo like.

Ma ka Pōʻalima nei, hōʻoia ʻia ka lua o ke kanaka i loaʻa i ka maʻi ʻulāliʻi ma Oʻahu nei. ʻO ke kanaka mua, ua kūkala ʻia ma ka lā 10 o ʻApelila. ʻO ia kanaka mua, ʻaʻole i ʻō ʻē ʻia i ka lāʻau koʻokoʻo. A ʻo ke kanaka ʻelua, ʻaʻole i maopopo kona ʻō ʻia a me ka ʻole paha. A aia nō ke ʻimi ʻia akula nā kānaka i launa pū me ua kanaka lā i mea e hoʻomaopopo aku ai iā lākou. He mea lele wale ka maʻi ʻulāliʻi ma o ke kunukunu ʻana a me ke kihe ʻana. ʻO nā ʻōuli mua o ia maʻi, ʻo ka piwa kiʻekiʻe, ke kunu ʻana, ka pipī o ka ihu, ka mākole a me ka wai nui o ka maka. A ma hope, ʻōʻili mai ka ʻōhune, he mau kiko ʻulaʻula hoʻi. A ʻo ka wā lele wale o ka maʻi ʻulāliʻi, he ʻehā lā ma mua o ka ʻōʻili ʻana aʻe o ka ʻōhune a he ʻehā lā ma hope o ka ʻōʻili ʻana.

Lanakila aku nei nā keiki o Kamehameha ma luna o Kāna Lui i ka Pōʻalua nei ma ka helu ʻai he 7 i ka 2 a lilo ai iā lākou ka inoa moho pōpō hili o ka ʻAhahui Kula Uku o Honolulu. A he mea paha ia e pūʻiwa ai ka noʻonoʻo, ʻoiai, ma nā manawa ʻelua i hoʻokūkū ai ia mau kula ʻelua ma ke kikina kū mau, ua lilo ke eo iā Kāna Lui.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hoa pūpuʻu o ka pō anu.

ʻO ia hoʻi, ʻo ka ipo paha a ʻo ka piliʻaoʻao paha.