02-22-23

Hanini ihola ka ʻaila ma ke kai o Honolua.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā iwakālua kūmālua o Pepeluali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ili aku nei kahi moku peʻa ma ka ʻāpapapa o Honolua i ka Pōʻakahi nei. A i ka hoʻāʻo ʻia ʻana e hemo ua moku peʻa lā i ka wā kai nui, ʻaʻole i hemo, a pāuma hewa ʻia nō hoʻi ka ʻaila i loko o ke kai. No Jim Jones ka moku peʻa, a wahi āna, i ka ʻike ʻia ʻana aku o ka lele ʻana o ka ʻaila i loko o ke kai, noi aku nei ʻo ia i ke Kiaʻi Kai i kōkua. A i kēia manawa, na ka Hui ʻo Sea Engineering e kūpenu i ka ʻaila a e hoʻopae aku i ka moku peʻa i uka o ka ʻāina. ʻO ka pilikia, ʻo kahi i ili ai ua moku peʻa lā, a kahe ai hoʻi ka ʻaila i loko o ke kai, aia nō ma Kahi Hoʻomalu Iʻa o Honolua a me Mokulēʻia. Uluhua ihola kānaka i ke aupuni mokuʻāina a iā Jones nō hoʻi, me ka ʻōlelo ʻana, ʻo ka hana mua loa, ʻo ia ka ukuhi ʻana i ka ʻaila a maloʻo.

Kūpilikiʻi ihola nā hui o ke Alanui Dilinahama ma Oʻahu nei, ma muli o ke kūkulu ʻia ʻana o ke ala e holo ai ke kaʻa uila kau i ka lewa. A kuhi ʻia, e mau ana ke kūkulu ʻana ma ia alanui a ka makahiki 2026. A no laila, aia nō ka ʻAha Kūkā o Honolulu ke nūnē aʻela i ka hoʻomaka hou a me ka ʻole paha i ke kōkua ʻana i nā hui pilikia i ke kūkulu ʻia ʻana o ke ala kau i ka lewa. ʻO ke Keʻena Moʻohelu Kālā o ke Kūlanakauhale a me ke Keʻena no ka Halihali Wikiwiki nā mea nona ia kuleana. Akā, e hōʻole ana ka Papa Alakaʻi o ke Keʻena no ka Halihali Wikiwiki, ʻaʻole nona ia kuleana. No ke kūlanakauhale ia kuleana.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hauhili ka ʻai a ke kaweleʻā.

He ʻōlelo kēia no ka hihia.

02-17-23

E lilo paha ka pakalōlō i mea kū i ke kānāwai ma Hawaiʻi nei.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 17 o Pepeluali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He mau pila ma ka ʻAha Kenekoa o Hawaiʻi nei e hoʻolilo ana i ka pakalōlō i mea kū i ke kānāwai. ʻElua pila, ʻo ka Pila Kenekoa 375 a me ka Pila Kenekoa 669. A hōʻike aʻela ke Kiaʻāina Josh Green, he kākoʻo ʻo ia i ke kū ʻana o ka pakalōlō i mea kū kānāwai no nā kānaka nona nā makahiki he iwakālua kūmākahi a ʻoi. Akā, ʻaʻole i kākoʻo i ia mau pila kekahi mau luna keʻena a Green i hoʻokohu ai. ʻO ka loio kuhina, ʻo Anne Lopez, kekahi, a waiho aku nei ʻo ia i kāna hōʻike i mua o ka ʻaha kenekoa e kūʻē aku ana i ia mau pila. A ʻo kekahi, ʻo ia ʻo Kauka Kenneth Frank, ke poʻo o ke Keʻena Ola. Waiho aku nei ʻo ia i mau manaʻo no ia mau pila ʻelua, ʻaʻole naʻe ʻo ia i hōʻike i ke kākoʻo a i ke kūʻē paha.

Hoʻokuʻi ʻia aku nei kekahi mau haumāna o ke Kula Kiʻekiʻe o Makinalē e ke kalaka i ke kakahiaka o ka Pōʻakolu nei. A holo wale akula ke kalaka me ke kōkua ʻole. ʻO Sara Yara a me kona hoa aloha nā mea i hoʻokuʻi ʻia. Lawe ʻia akula lāua i ka haukapila. ʻO Yara, aia ma ke kūlana kūpilikiʻi, a ʻo kona hoa aloha, ma ke kūlana maikaʻi. Ma ka haukapila, lele akula ka hanu hope loa o Yara. ʻO ka mea e kalaiwa ana i ke kalaka, ua holo akula a nalo. Akā, i ke ahiahi o ka Pōʻahā nei, hele akula ka mea kalaiwa i ka Hale Mākaʻi o Honolulu me ka hōʻike ʻana aku nāna nō i hoʻokuʻi aku iā Yara. ʻO Mitchel Yoshige Miyashiro kona inoa. Hopu ʻia ihola ʻo ia a ma hope mai, hoʻokuʻu ʻia akula ʻoiai e noiʻi ʻia ana.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Mai ʻalaʻala paha i ka ua o ka Waʻahila.

ʻO ia hoʻi, pakele kekahi i ka pilikia.

02-15-23

Nāueue ana ka honua ma ka mokupuni ʻo Hawaiʻi.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 15 o Pepeluali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

E nei ana ke ōlaʻi he 7.5 mile ma ka hikina hema o Pāhala ma ka Pōʻalua nei. ʻO kona ikaika, he 4.8. ʻAʻole naʻe i lawa ka ikaika e piʻi ai ke kai hoʻēʻe. Inā ua ikaika paha ka nāueue ʻana o ka ʻāina o kahi noho, ua pōʻino paha kahi mea o ka hale, ʻo ka uila, ʻo ka paipu wai paha, a pēlā aku, no laila, e nānā a puni ka hale.

Hala akula ʻo Greg McMackin i ke ala hoʻi ʻole mai i ka Pōʻalua nei. ʻO McMackin, he kumu aʻo pōpō peku ʻo ia no ke Kulanui o Hawaiʻi ma mua. ʻO ia ke kumu hoʻolaukaʻi kūpale o nā Ānuenue ma lalo o June Jones. A i ka haʻalele ʻana mai o Jones no SMU i kamakahiki 2008, pani aku nei ʻo McMackin i ka mākālua ma ka lilo ʻana aku ʻo ia ke kumu aʻo pōpō peku hou o Hawaiʻi. A i ka mahina ʻo Kēkēmapa o ka makahiki 2011, ʻae ihola ʻo ia i ka hoʻomaha loa ʻana.

Ma ʻApelila, ʻelua ana lā hoʻokūkū inoa moho o Bellator. Ma ka lā iwakālua kūmākahi, ʻo ka hoʻokūkū nui o ia ahiahi, ʻo ia ke kūʻē ʻana aku o Liz Carmouche, ka inoa moho 125 paona, iā DeAnna Bennett. ʻO Bennett ka helu ʻehā ma Bellator. A ma ka lā iwakālua kūmālua, e kūʻē aku ana ʻo Raufeon Stots, ka inoa moho kūikawā ma ka 135 paona, iā Patchy Mix. A ʻo kekahi hoʻokūkū nui o ia ahiahi, ʻo ia ka mokomoko ʻana o ʻIlima-Lei Macfarlane me Kana Watanabe. ʻO Macfarlane ka helu ʻekolu ma ka māhele 125 paona, a ʻo Watanabe ka helu ʻelua. ʻO ka lanakila o ia hui ʻana, e mokomoko ana no ka inoa moho ma kēia hope koke aku. A wahi a Macfarlane, ʻo kēia kona hoʻāʻo hope loa ʻana e kāʻili hou i ka inoa moho. ʻO kekahi mau kānaka o Hawaiʻi e mokomoko ana i ia ahiahi, ʻo ia ʻo Yancy Medeiros o Mākaha, ʻo Kai Kamaka, ua puka mai ke Kula Kiʻekiʻe ʻo Kamehameha, ʻo Bobby King a me Sumiko Inaba o Maui a me Keoni Diggs o Wahiawā.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Kuāua nui hoʻi kēlā e hele mai nei.

He ʻōlelo kēia i kou wā e ʻike ai i nā kānaka he nui i ka hele mai.

02-13-23

ʻO ke Kūlanakauhale ʻo Kanesasa ka ʻoi.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 13 o Pepeluali, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He mau pila hou ma ka ʻaha ʻōlelo o Hawaiʻi nei no ka pono o ke kanaka i lolokukui ʻia a i hoʻomāinoino ʻia paha ma Hawaiʻi nei, ʻaʻole naʻe ʻo ia e noho loa nei ma ʻaneʻi nei, ʻo ia hoʻi, e hiki ana iā ia ke noi i kauoha hoʻomalu kū manawa i mea e pale aku ai i ka hana ʻino hou ʻia. He ʻelua pila, ʻo ka Pila Hale 752 a me ka Pila Kenekoa 1267. I kēia manawa, ʻo ka poʻe noho paʻa ma Hawaiʻi nei, ʻo ia wale nō ka poʻe hiki ke noi i kauoha hoʻomalu.

Ma muli o ka makani pāhili ʻo Kapeliela, kāpae aku nei ka hui mokulele ʻo Ea Nukīlani i nā lele kūloko ʻana o nā mokulele a pau, e lele ana i ʻAukalana a e haʻalele ana nō hoʻi iā laila a hiki i ka Pōʻalua. A pēlā pū nō me nā lele ʻana he nui i nā ʻāina ʻē. Kāpae ʻia nō hoʻi nā lele kūloko ʻana o nā mokulele e lele ana i Hamilatona, Tauranga a me Taupo a me nā mokulele e haʻalele ana i ia mau wahi.

Mālama ʻia aku nei ke Kahului Pōpō Peku LVII i ka Lāpule nei, kahi i kūʻē aku nei ke Kūlanakauhale ʻo Kanesasa i nā ʻAeko o Piladelepia. A lilo aku nei ka inoa moho i ka inoa mua, iā Patrick Mahomes a me kona hui. Ua ʻeha ihola ka wāwae o Mahomes ma nā minuke hope o ka hapahā ʻelua. Akā, ma hope mai, hoʻi aku nei ʻo ia i ka pāʻani ʻana. A he 182 āna ʻīā i nou ai me nā ʻai holo he ʻekolu. A koho ʻia ʻo Mahomes, ʻo ia ka Mea Pāʻani ʻOi o ke Kahului LVII. ʻO ka lua kēia o ke kahului i lilo aku i nā Aliʻi ma nā makahiki ʻehā i kaʻa hope aku nei.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Kahe ka wai ʻula, kuakea ka moana.

He mau hōʻailona no ka pāhola ʻana mai o ka ʻino.

02-10-23

E piʻi ana paha ka uku hoʻolimalima o ka poʻe e noho akula ma ke Awāwa o Waiāhole.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 10 o Pepeluali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou,

E hopohopo ana nā kupa e noho akula ma ke Awāwa o Waiāhole o kipaku ʻia aku lākou mai ko lākou wahi noho aku. He manaʻo ko ka mea nona ia ʻāina, e hoʻopiʻi aku i ka uku hoʻolimalima, ʻo ia hoʻi, e pāono ana i ka uku i kēia manawa. ʻAe aku nei he ʻekolu kāuna hoaʻāina i ia pāono ʻana i ka uku hoʻolimalima. Akā, ʻo ke koena, ʻaʻohe o lākou wahi mea a ʻae iki. ʻO kahi pilikia, inā ʻaʻole hiki ke ʻaelike ma ka uku hoʻolimalima ke hiki aku i ka lā mua o ʻApelila, e komo mai ana ka ʻuao. A inā pēlā, he hiki paha ke ʻoi aku ka piʻi ʻana i ka pāono.

E hoʻi ana ʻo Max Holloway i ka huinawalu mokomoko i ka lā ʻumi kūmālima o ʻApelila. ʻO kona hoa paio, ʻo ia ʻo Arnold Allen. He 19 lanakila o Allen, a hoʻokahi ona hāʻule. A ma ka UFC, he 10 ona lanakila, a ʻaʻohe ona hāʻule. A ʻo Allen ka mea mokomoko helu ʻehā ma ka māhele 145 paona. ʻO ka manawa hope loa o Holloway i mokomoko ai, aia ma Iulai, kona wā hoʻi i hāʻule ai i ka inoa moho Alexander Volkanovski. E hoʻolele ʻia ana ma ka ESPN+, a no ka poʻe kākau inoa o ESPN+, he manuahi.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Haoʻe nā ʻale o Hōpoe i ka ino.

ʻO ia hoʻi, ke piʻi aʻela ke kai o kekahi.

02-08-23

Mihi ke poʻo o ka Pūʻali Lewa Lani ma Hawaiʻi nei.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 8 o Pepeluali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Mihi aʻela ke Kenelala Hōkū Kahi Anthony Mastalir no ke kulu ʻana o ka ʻaila ma ke Kikowaena Kilo Lewa o Maui ma luna o Haleakalā. ʻO Mastalir, ʻo ia ka luna koʻikoʻi loa o ka Pūʻali Lewa Lani ma Hawaʻi nei. A wehewehe nō hoʻi ʻo ia i ke kumu i kulu ai ka ʻaila me ka ʻōlelo pū ʻana aʻe, aia nō ke noiʻi ʻia akula. Ua hui pū nō hoʻi ʻo ia me nā kiaʻi i piʻi aku nei i luna o Haleakalā no ke kū ʻana i ka pono. A kamaʻilio aku nei ʻo Mastalir me lākou. A wahi āna, makemake ʻo ia e hoʻoponopono i nā mea a pau i mea e hilinaʻi ai ka lehulehu.

ʻAʻole i pau ka ʻimi ʻana i nā kānaka i kanu ʻia ma lalo o nā hale i hiolo ihola ma hope o ke ōlaʻi ma Tureke a me Suria. ʻO ka nui o nā kino kupapaʻu i loaʻa, he 11,000 a ʻoi aku. A e māhuahua aʻe ana nō paha. Ma ke kūlanakauhale ʻo Malatya ma Tureke, he keu a ke anuanu, he 21 kekelē Palanaheika. A manaʻo ʻia ihola, ʻo kekahi o ka poʻe make, i make nō i ka make anu.

Ua pihakuʻi nā hale o nā ʻAhahui Kūʻē i ka Hoʻomāinoino i nā ʻīlio. Ma Maui, he 105 ʻīlio, akā, lawa pono ka lumi no nā ʻīlio he 40 wale nō. A no laila, ʻo kahi noi a ia mau ʻAhahui, e hānai i ʻīlio no ka wā pōkole a no ka wā mau loa paha.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

E hoʻokomo i ko waho i ko loko.

ʻO ia hoʻi, e ʻai.

02-06-23

Pilikia ihola ʻo Tureke a me Suria i ke ōlaʻi ikaika.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 6 o Pepeluali, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He hōʻikeʻike hana noʻeau Hawaiʻi ke mālama ʻia ana ma Oʻahu nei i kapa ʻia ʻo ʻAi Pōhaku, Stone Eaters. Na Drew Kahuʻāina Broderick, Josh Tengan a me Noelle M.K.Y. Kahanu ka wae a me ka hoʻonohonoho ʻana. A ʻo ka nui o nā kānaka hana noʻeau, he kanahā. E mālama ʻia ana ʻo ʻAi Pōhaku, Stone Eaters ma nā kahua like ʻole o ke Kulanui o Hawaiʻi. I kēia manawa, aia ma Kahi Hōʻikeʻike Hana Noʻeau o ke Kulanui o Hawaiʻi. A ma laila ana ia a ka lā iwakālua kūmāono o Malaki. A mai ka lā ʻumi kūmāiwa o Pepeluali a ka lā ʻumi kūmākolu o ʻAukake, ma Kahi Hōʻikeʻike ʻo Koa o ke Kulanui Kaiāulu ʻo Kapiʻolani, he mau hana noʻeau Hawaiʻi hou ke hōʻikeʻike ʻia ana. E hoʻomaka ʻelua ma ka mahina ʻo Malaki, hoʻokahi ma ʻApelila, a hoʻokahi ma Mei.

He ōlaʻi ikaika loa kai ʻike ʻia aku nei ma Kuleke a me Kuria i kēia lā. ʻO kona ikaika, he 7.8. ʻO ka nui o nā kānaka i make, he 2,300 a ʻoi. A ʻo ka nui o nā kānaka i ʻeha, he mau kaukani. A aia nō ke lawe ʻia aku nei nā ʻāpanapana hale a pēlā aku a ma kahi ʻē. A no laila, ke manaʻo ʻia nei, e piʻi ana paha ka helu o nā kānaka i make a i ʻeha nō hoʻi. I ka makahiki 1999, he 18,000 mau kānaka i make i kekahi mau ōlaʻi ma Tureke, ma ke komohana ʻākau.

He pila hou ko ka Hale o nā Lunamakaʻāinana o Hawaiʻi nei, e hoʻolilo ana ka ʻōlelo Hawaiʻi i koina ma ke kula aupuni o Hawaiʻi nei. Na ka Lunamakaʻāinana Diamond Garcia ka pila. E koi ana ua pila nei, e lilo ka papa ʻōlelo Hawaiʻi i koina mai ke kula haʻahaʻa a i ke kula kiʻekiʻe, e like hoʻi me ka ʻōlelo haole. Ua holo mua ka Pila Hale 157 ma ka heluhelu mua ʻana i ka lā ʻumi kūmāiwa o Ianuali. A i kēia manawa, aia ma ke kōmike Hoʻonaʻauao, ke Kōmike Hoʻokolokolo a me ke Kuleana Hawaiʻi a me ke kōmike ʻImi Kālā.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Meʻe uʻi o Hanalei.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka uʻi.

02-03-23

He 700 kālani ʻaila i kulu hewa ma Haleakalā.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 3 o Pepeluali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.          

Ua kulu ihola he 700 kālani wāwahie a ʻoi aku a emi mai, mai loko mai o ke Kikowaena Kilo Lewa o Maui ma luna o Haleakalā i ka Lāpule nei. Ua ʻōlelo ʻia, ma muli o kahi pilikia, ʻaʻole i pio ka pāuma ʻaila. E kulu ana ka wāwahie mai ka pō Lāpule a ka hola 8:00 o ke kakahiaka Pōʻakahi, ka wā hoʻi i ʻike ʻia ai ke kulukulu ʻana. No ke aha lā i hana ʻē ʻole ʻia ai ka mea e pale aku ai ke kulu hewa ʻana, i ka wā i kūkulu ʻia ai ua kikowaena lā?

E kau ana ka Lunamakaʻāinana Patsy Mink i hala i ka hano hāweo. Aia ana kona kiʻi ma ka hapahā ma ka makahiki iwakālua iwakālua kūmāhā. He polokalamu hou kahi e hoʻohanohano ʻia ai ka wahine o ʻAmelika Hui Pū ʻIa. ʻO Mink ka wahine mua, ʻaʻole he ʻili puakea, i lilo i luna kau kānāwai ma ka ʻAha ʻŌlelo Lāhui. ʻO ka wahine mua o Hawaiʻi nei i kau ma ka hapahā, ʻo ia ʻo Edith Kanakaʻole.

ʻO ka palaoa i pae aku nei i uka ma Wailua ma Kauaʻi i ka hopena pule nei, ua nui loa nā ʻupena, nā ʻeke ʻea a me ia mea aku ia mea aku ma kona ʻōpū. A ʻo ia paha kekahi kumu ona i make ai. Ma ka ʻōpū o ia palaoa, he ʻeono pai, he ʻehiku ʻano ʻupena, ʻelua ʻano ʻeke ʻea, ke aho lawaiʻa, a me ka mouo. Ma muli o ka nui o nā mea ʻē, ʻākeʻakeʻa ʻia ihola kahi e holo ai ka mea ʻai. ʻO kekahi mea i hōʻoia ʻia ai ka ʻākeʻakeʻa ʻana, ʻo ia ka loaʻa o ka iʻa a me ka heʻe i hoʻonapele ʻole ʻia.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Kū i ke Kīpuʻupuʻu.

ʻO ia hoʻi, ua ʻeha ka naʻau.

02-01-23

He aha ana ka hopena o ka ʻāina e waiho akula kahi hoʻāhu kakalina ma Kapūkakī.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā mua o Pepeluali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

I ka Pōʻalua nei, kūkala aʻe nei ka ʻOihana Moku, lilo aku nei kekahi palapala ʻaelike i ka hui ʻo Nakupuna Companies (https://nakupuna.com/) no ka hoʻomōhala ʻana i polokalamu kahi e hāpai ai ka lehulehu i mau manaʻo no ia wahi hoʻāhu kakalina ma Kapūkakī, ʻo ia hoʻi, pehea e hoʻohana ʻia ai ia wahi ma kēia hope aku. A mai loko mai o nā manaʻo e loaʻa e wae ʻia ai nā manaʻo ʻoi loa ʻelima. A laila, e nānā ʻia ka hiki a me ka hiki ʻole paha. A laila, e waiho ʻia ka wehewehe ʻano i mua o ke aupuni mokuʻāina, ke Keʻena Ola, a me ka ʻOihana Hoʻomalu ʻĀina me Nā Mea Hoʻopuni no ka heluhelu me ka noʻonoʻo pono ʻana.

Aloha nō. Ua ʻeha ihola kekahi mau Wāhine Ānuenue pāʻani pōpō hīnaʻi ʻelua o ke Kulanui o Hawaiʻi a ʻaʻole lāua e pāʻani hou i kēia kikina nei. ʻO ka mua, ʻo ia ʻo Kanoe Lefotu. He haumāna komo hou ʻo Lefotu, a ʻo kona kūlana, he kūwaho. He 8.7 kekona i koe ma ka hoʻokūkū o kēlā Pōʻahā aku nei, kahi o nā Wāhine Ānuenue e kūʻē aku ana iā Kāna Palapala, a ʻeha ihola ka wāwae o Lefotu. A ʻo ka lua o ka mea pāʻani i ʻeha, ʻo ia ʻo Jacque David. He waʻawaʻaikinaʻauao ʻo David, a ʻo kona kūlana, he kūmua. A ʻeha ihola ʻo David ma hope mai o ka hoʻi ʻana o ka hui i Oʻahu nei.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAʻohe e pulu, he waʻa nui.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka i hoʻomalu pono ʻia e ke kiʻi makaa nunui.

01-30-23

Ke ʻimi ʻia aʻela i ala e kanahaʻi ai ke ahikao ma Hawaiʻi nei.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 30 o Ianuali, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He mau pila kai hāpai ʻia aʻe nei ma ka ʻaha ʻōlelo kau kānāwai o Hawaiʻi no ka hoʻopau ʻana i ke ahikao kū ʻole i ke kānāwai. ʻO ka nui o nā pila, he ʻeono kāuna a emi mai. ʻO kekahi kumu, ʻo ia ka ʻeha ʻana o ke kanaka i ke ahikao, a i kekahi manawa, ʻo ka make nō hoʻi kekahi. Ma ke Ahiahi Makahiki Hou i hala iho nei, ua pā ka maka o Kenneth Meyers o Wahiawā i ke ahikao a make ihola ʻo ia i ka lā ʻehā o Ianuali ma ka Haukapila ʻo ka Mōʻīwahine. Aia nō ke noiʻi ʻia akula kona kumu i make ai. A ʻo ka poʻe i ʻeha i ke ahikao, he mau kānaka o nā makahiki like ʻole, mai ke kaikamahine nona nā makahiki he ʻumi kūmālua a ke kanaka nona nā makahiki he kanalima kūmālima.

He kupapaʻu palaoa ke waiho wale ana ma ka laupapa ma Wailua i ka Pōʻalima nei. A ma muli o ke kai piha, i ke ao ʻana aʻe o ka Pōʻaono, pae maila i uka. He kanaono kona o ua palaoa lā, a he kanalima kūmāono ona kapuaʻi. A ma muli o kekahi mau mīkini ʻeli ʻekolu, hiki aʻela ke kino kupapaʻu i uka loa. Ke noiʻi ʻia ihola ka make ʻana o ka palaoa. He mau kumu paha, ʻo ka ʻeha ma muli o ka hoʻokuʻi ʻia e ka moku, ka hihia i ke aho lawaiʻa, a me ia mea aku, ia mea aku. ʻO ka palaoa, aia nō ma nā kai hohonu a pau o ka honua nei.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hoʻokuʻi a kole ka lae.

ʻO ia hoʻi, ua kū a pilikia.