01-27-23

He mau ʻōpiopio ke hoʻopiʻi aku nei i ke aupuni mokuʻāina o Hawaiʻi.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 27 o Ianuali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Hoʻopiʻi aku nei kekahi mau ʻōpiopio o Hawaiʻi nei i ke aupuni mokuʻāina no ka hehikū ʻana o ke Keʻena Alakau i ko lākou pono kumukānāwai, ʻo ia hoʻi, ʻaʻole i lawa ka hana e emi ai ke ea pelapela e hoʻopuka ʻia e ke kaʻa a me ia mea aku, ia mea aku e ʻinoʻino ai ke au o ka manawa. ʻO ka makamua ia o ia ʻano hihia ma Hawaiʻi nei, e ʻōlelo ana, ʻo ka hana a ke Keʻena Alakau o Hawaiʻi nei, he hoʻopōʻino loa i ke ola o nā mea hoʻopiʻi e hiki ʻole ai ke ahuahu lākou i kēia manawa a ma kēia hope aku nō hoʻi. ʻO nā makahiki o nā mea hoʻopiʻi, mai ka 10 makahiki a ka iwakālua, a e noho ana a puni kēia pae ʻāina nei. ʻŌlelo aʻela ka Lunakānāwai Jeffrey Crabtree, e holo kona manaʻo no ia hihia ma kēia hope aku, ma hope o kona noiʻi ʻana.

Ua kāʻili nā kaikamāhine o ʻIolani i ka lanakila mai nā lima wīkani mai o ko Kamehameha i ka pō Pōʻahā nei ma ka helu ʻai he kanakolu kūmāwalu i ka iwakālua kūmālima. A lilo aku nei ka inoa moho o ka ʻAhahui Kula Uku o Honolulu iā ʻIolani. Ua komohia ke kī kolu a Haylie-Anne Ohta he ʻekolu manawa, he ʻumi kūmālua āna ʻai ma ia hoʻokūkū. A ʻo Mele Sake, he ʻumi āna ʻai, a he ʻumi nō hoʻi āna lālau. A no Kamehameha, ʻo Nihoa Dunn, he ʻeiwa āna ʻai, a he ʻumi āna lālau.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau.

Eia aʻe ka makani Kona.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka huhū e hele mai ana.

01-25-23

Hai ʻia aku nei ʻo Dee Jay Mailer ma ka Hale Hōʻikeʻike o Kamehameha.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 25 o Ianuali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He pelekikena kūikawā ko ka Hale Hōʻikeʻike o Kamehameha. ʻO ia nō ʻo Dee Jay Mailer. ʻElua ona kūlana ma laila, ʻo ka pelekikena kūikawā a me ka luna nui hoʻokō. ʻO Mailer, ʻo ia ka luna nui hoʻokō o ka Waiwai Hoʻoilina o Bihopa me nā Kula ʻo Kamehameha mai ka makahiki 2004 a i ka makahiki 2014. A aia nō hoʻi ʻo ia ma ka papa o ka Hale Hōʻikeʻike o Kamehameha mai ka makahiki 2012 a i ka makahiki 2016. A ʻo ka pelekikena nō hoʻi ia o Kaiser Permanente o Honolulu ma mua. Mai ke Kula ʻo Kamehameha ʻo ia i puka mai ai a ma ke Kulanui o Hawaiʻi, paʻa ihola ke kekelē lae pua ma ke Keʻena Kahu Maʻi a me ke kekelē lae oʻo ma ke Keʻena Lawelawe ʻOihana. He hoʻokahi wale nō makahiki o Mailer e hana ai ma ia mau kūlana ʻelua ma ka hale hōʻikeʻike. ʻO kekahi hana nui ʻoiai ʻo ia ma laila, ʻo ia ke kōkua ʻana ma ka ʻimi ʻana i luna nui hoʻokō hou a loaʻa.

Ua noho paʻahao ʻo Albert “Ian” Schweitzer ma ka hale paʻahao ma nā makahiki he iwakālua kūmākolu i kaʻa hope aku nei no ka puʻe ʻana a me ka hoʻomake ʻana aku iā Dana Ireland i ka makahiki 1991. ʻO kona hoʻopaʻi, he noho paʻahao a hala nā makahiki he 130. Akā, i ka Pōʻalua nei, ua hoʻokuʻu laʻelaʻe ʻia aku ʻo Schweitzer ma hope o kekahi mau ʻōlelo hōʻike hou e hōʻoia ana, ʻaʻole i hana ʻo Schweitzer i ia mau hana. Ma hope o ka lohe ʻana o ka Lunakānāwai Peter K. Kubota, holo ihola kona manaʻo, ke lohe ʻia ka ʻōlelo hōʻike hou e ke kiule, e holo nō ka manaʻo o ia kiule, e hoʻokuʻu iā Schweitzer.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻEna aku ka manu o Kaʻula.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka hilahila.

01-23-23

Naue aku nei nā kānaka he nui i ka Hale Aliʻi ʻo ʻIolani no ka ʻike ʻana i ke Kamālʻiwahine i moe aku nei i ka moe kapu o Niolopua.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 23 o Ianuali, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Hoʻolewa ʻia aku nei ke kino kupapaʻu o ke Kamāliʻiwahine Abigail Kinoiki Kekaulike Kawananakoa ma ʻIolani Hale i ka lā i nehinei. A he nui nā kānaka i hele aku e ʻike i ke Kamāliʻiwahine. Ua hele mai nō hoʻi ka Mōʻīwahine o Aotearoa, ʻo Tuheitia Paki. E mālama ʻia ana kekahi hoʻolewa no ke Kamāliʻiwahine i kēia lā ma Mauna ʻAla. Ma ke kono wale nō naʻe e hele aku ai.

Aia nō ka Mahi Heʻe Kanaloa ma Kailua, Kona a i kēlā pule aku nei, ua kauoha ʻia ihola e hoʻōki i ka hana ʻoiai, ʻaʻole i loaʻa nā palapala ʻae e pono ai ka lawelawe ʻana i ka hana. Ma kekahi moʻolelo i paʻi ʻia ma ka nūpepa Ka Manawa o ke Kūlanakauhale o nā ʻĀnela ma Kēkēmapa nei, ua ʻōlelo ʻia, he hana māinoino ka mālama ʻia ʻana o ka heʻe, he iʻa keu a ke akamai, ma nā pahu iʻa 100 kālani no ka hōʻikeʻike ʻana i ka lehulehu. Ua ʻōlelo ʻo Jacob Conroy, ka mea nona ka Mahi Heʻe Kanaloa, haʻi maila kekahi limahana o ke Keʻena Hoʻomalu Kai me Wai, he kū nō ka hana ma ia wahi i ke kānāwai. Ma hope mai naʻe o ke paʻi ʻia ʻana o ka moʻolelo o Ka Manawa, loli ihola a i kēia manawa, ʻaʻole i kū i ke kānāwai.

Mālama ʻia aku nei ka Hoʻokūkū Heʻe Nalu Kono ʻo Eddie Aikau i ka Lāpule nei. A ʻo Luke Shepardson ka ʻoi ma ia lā. Lilo aku nei ka makana helu ʻekahi iā ia, he $10,000 a me nā mile mokulele Hawaiʻi he 350,000. He kiaʻi ola ʻo Shepardson a he iwakālua kūmāhiku ona makahiki. ʻO ka helu ʻelua o ia hoʻokūkū, ʻo ia ʻo John John Florence, ka mea nāna i kāʻili i ka lanakila i ka makahiki 2016. Ma ke kūlana helu ʻekolu ʻo Mark Healey. ʻO Billy Kemper, ma ke kūlana helu ʻehā. ʻO Kai Lenny kai ke kūlana helu ʻelima. A ʻo Zeke Lau kai ka helu ʻeono. Lilo nō hoʻi iā Lau ka makana no ka Nalu ʻOi Loa o ka Lā. Aia ʻo Landon McNamara ma ke kūlana helu ʻehiku. A ʻo Kealiʻi Malama, ma ka helu ʻewalu.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻEha ana ʻoe lā i ka makani kuʻi o ka Ulumano.

ʻO ia hoʻi, e ʻeha ana ka naʻau i ka ʻōlelo a kekahi.

01-20-23

Aia ana ka hoʻokūkū heʻe nalu ma Waimea i kēia Lāpule.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 20 o Ianuali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua loli ihola kahi lula o ke Kūlanakauhale o Honolulu, pāpā ʻia ʻaʻole e komo aku ka loio hoʻopiʻi i ka hālāwai palola o ke kanaka paʻahao. A ʻaʻole nō hoʻi e hoʻāʻo e hoʻohuli manaʻo ma ka wehewehe pono ʻana i ke kalaima i hana ʻia e ka paʻahao. I ka mahina nei ʻo Kēkēmapa, i hoʻomaka iho nei ka hoʻokō ʻia ʻana o ka lula hou. Ma ia lula hou, he hiki i ka loio hoʻopiʻi ke waiho i leka no ke Keʻena Palola o Hawaiʻi ma ka hālāwai palola, akā, aia wale nō a he ʻike kā ka loio hoʻopiʻi e pili ana i ka hālāwai palola, he ʻike hoʻi i maopopo ʻole i ke Keʻena Palola Hawaiʻi a me ke Keʻena Hoʻomalu Lehulehu.

Hōʻike aʻela ʻo Clyde Aikau, e mālama ʻia ana nō ka Hoʻokūkū Heʻe Nalu ʻo Eddie ʻAikau i kēia Lāpule. A ʻōlelo nō hoʻi ʻo ia, i kia hoʻomanaʻo ia hoʻokūkū i kēia makahiki nei iā Solomon Aikau III lāua ʻo Roy “China” Uemura. ʻO Aikau, ua hala i ke ala hoʻi ʻole mai i ka mahina ʻo ʻOkakopa a ʻo Uemura, ma kēia mahina nei. ʻO ka makamua ana ia e komo ai ka wahine i ka hoʻokūkū. He ʻeono lākou a he 34 kāne. Ma ka hola ʻewalu o ke kakahiaka e hoʻomaka ai ka hoʻokūkū a ma ka hola 3:00 o ka ʻauinalā e pau ai.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

E kāmau iho i ka hoe a pae aku i ke kula.

ʻO ia hoʻi, e noke i ka miki ʻana i ka poi a māʻona ka ʻōpū. A e noke paha i ka ʻai ʻana me ke puna a me ke ʻō paha a māʻona.

01-18-23

I ka Lāpule paha ka Hoʻokūkū Heʻe Nalu ʻo Eddie Aikau.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 18 o Ianuali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

E hana ʻia iho ana he 465 mau lumi papa i mea e hiki ai i nā keiki nona nā makahiki ʻekolu a ʻehā ke komo aku i ke kula kamaliʻi ke hiki aku i ka makahiki 2032. I kēia manawa, he 35,272 keiki ʻekolu paha a ʻehā paha makahiki o Hawaiʻi nei, akā, ʻo ka nui o lākou ma ka polokalamu kula kamaliʻi, ʻo ka hapalua like o ia helu a ʻoi iki paha. He kanaiwa kūmālima pākeneka o ia mau keiki ma nā polokalamu, aia nō ma ke kula kamaliʻi uku, a he pipiʻi nō ke kāki o ka mahina, he mau haneli paha kālā a ma kekahi mau wahi he hoʻokahi kaukani kālā a ʻoi. A ʻo ke kula kamaliʻi aupuni manuahi, he kakaʻikahi loa nō. He mau alahele e kō ai ka pahuhopu. A manaʻo ʻia, e mākaukau he 80 mau lumi papa hou ke hiki aku i ka mahina ʻo ʻAukake o ka makahiki 2024. A he 50 lumi papa hou i kēlā me kēia makahiki ma ia hope aku. A e manuahi ke komo ʻana o ke keiki ma nā kula kamaliʻi aupuni.

Kohu mea lā, i ka Lāpule e mālama ʻia ai ka Hoʻokūkū Heʻe Nalu ʻo Eddie Aikau. E hoʻopaneʻe ʻia aku paha a i ka Pōʻakahi, aia nō i ka mea e pono ai ua hoʻokūkū lā. Ua ʻōlelo ʻia, mākaukau nō nā kānaka he 40 i kono ʻia. Ua hiki ʻē mai lākou i Oʻahu nei ma mua o kēlā Pōʻakolu nei. Ke mālama ʻia ka hoʻokūku, ʻo ka makamua ana ia e hoʻokūkū pū ai ka wahine.  He ʻeono mau wāhine, a he 34 kāne. A e hoʻokūkū like ana lākou a pau loa.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAwapuhi lau pala wale.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka nāwaliwali, a no ka mea paha e pau koke.

01-13-23

Kaiehu ʻia iho nei kekahi mau luna o ka Hale Hōʻikeʻike o Kamehameha.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 13 o Ianuali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Holo ihola ka manaʻo o ka papa alakaʻi o ka Hale Hōʻikeʻike o Kamehameha, e kaiehu ʻia kekahi mau luna ʻekolu. I holo ka manaʻo pēlā ma muli o ka noiʻi ʻana i loko o kahi hana o laila. ʻO nā luna i kaiehu ʻia, ʻo ia ka Luna Hoʻokō Nui Melanie Ide, ka Luna Aʻoaʻo Barron Oda a me ka Hope Pelekikena o ka Lawelawe Hana Wesley “Kaiwi” Yoon. A pau koke ihola kā lākou lā hana ʻana ma laila. A no laila, ke ʻimi akula ka Hale Hōʻikeʻike i Luna Hoʻokō Nui hou a ʻo ka hā kēia o ka manawa ma nā makahiki ʻehiku i kaʻa hope aku nei. Ma hope o ke kau ʻaha ʻōlelo o ka makahiki 2022, kūkala aʻela ka Hale Hōʻikeʻike o Kamehameha, hoʻokaʻawale ʻia he $17.5 miliona nona e ke aupuni, he $7.5 miliona no ka lawelawe hana, a he $10 miliona no ka hoʻoponopono hale a hoʻomaikaʻi nō hoʻi.

I ka Pōʻalua nei, hoʻohiamoe loa ʻia iho nei kekahi mau kika Kumakala ma ke Kahua Hōʻikeʻike Holoholona Laka ʻOle o Honolulu. ʻO nā inoa o lāua, ʻo Seattle lāua ʻo Chrissie. Ua loaʻa lāua i ka maʻi hakuʻala. ʻO Sitala, he kāne, a he ʻumi kūmālima ona makahiki. Ua hānau ʻo ia ma ke Kahua Hōʻikeʻike Holoholona Laka ʻOle ma ke Kūlanakauhale o nā ʻĀnela. A i ka lā ʻeiwa o Iune o ka makahiki nei, lawe ʻia maila i Honolulu nei mai ke kahua mai o Batona Rusa ʻoiai naʻe ua oʻo a loaʻa ʻo ia i ka maʻi hakuʻala.  A ʻo Kiliki, he wahine, a he iwakālua kūmākolu ona makahiki. Ua hānau ʻo ia ma ke Kahua Hōʻikeʻike Holoholona Laka ʻOle ʻo Smithsonian. Ua hānau ihola nāna he ʻekolu keiki ma ka makahiki 2008 ma ke Kahua o Honolulu. Lapaʻau ʻia ʻo Kiliki no ka maʻi hakuʻala he ʻumi kūmālua makahiki a ʻoi.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hāʻule i ka hope waʻa.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka i hiki lohi mai.

01-11-23

ʻAʻole e hoʻopiʻi hou ʻia nā Kiaʻi Mauna.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 11 o Ianuali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

E hōʻole ana ka loio kuhina o Hawaiʻi, ʻo Anne Lopez, i ka hoʻopiʻi hou ʻana i nā Kiaʻi Mauna. Ua hoʻopiʻi ʻē ʻia lākou i ka makahiki 2019 no ka ʻākeʻakeʻa ʻana i ke ala e moe ana no luna o Mauna Kea, ko lākou wā hoʻi e kū ana i ka pono. He kanakolu kūmāwalu mau kānaka i hopu ʻia i ka lā 17 o Iulai o ka makahiki 2019, akā, hoʻokuʻu ʻia ihola nā hihia i ka makahiki 2022. A hōʻike aʻela ʻo Lopez i ka Pōʻalua nei, ma hope o kona noʻonoʻo pono ʻana i ka pōmaikaʻi o ka Mokuʻāina o Hawaiʻi a me ka ʻole paha ke hoʻopiʻi hou ʻia aku ia mau kānaka, holo ihola kona manaʻo, ʻaʻohe waiwai o laila.

He manaʻo ko kekahi mau luna kau kānāwai o Hawaiʻi, e hana i pila e ʻae ana i ka pili waiwai ʻana, ʻelua wale nō naʻe ʻano pili waiwai, ʻo ka pāʻani konoki a me ka pili waiwai ʻana ma ka hana ʻālapa. A ma kahi hoʻokahi wale nō e ʻae ʻia ai ia mau hana pili waiwai ma Oʻahu nei a ma lalo hoʻi o ka laikini mokuʻāina e hoʻoponopono ʻia e ke komikina. ʻO ia mau luna kau kānāwai, ʻo ia nā Luna Makaʻāinana John Mizuno lāua ʻo Daniel Holt. Wahi a lāua, ʻo ke kumu, ʻo ia ka hoʻoulu kālā ʻana no Hawaiʻi a pēlā pū me ke Keʻena ʻĀina Hoʻopulapula Hawaiʻi a i mea hoʻi e pau ai nā wahi pili waiwai kū ʻole i ke kānāwai e kū nei.

Kāpae ʻia aku nei ka Hoʻokūkū Heʻe Nalu ʻo Eddie Aikau, ʻaʻole e mālama ʻia i kēia lā ma muli o ka loli ʻana o ka makani a me ka nalu ma ka ʻaoʻao ʻākau o Oʻahu nei. I ka Pōʻakahi nei, kūkala ʻia aʻe nei, e mālama ʻia ana nō ua hoʻokūkū lā i kēia lā, ma muli o ka manaʻo, e halehale ana nā nalu. I ka Pōʻalua nei naʻe, loli ihola. ʻO ka manawa hope loa i mālama ʻia ai ka hoʻokūkū, ʻo ia ka lā 25 o ka mahina ʻo Pepeluali o ka makahiki 2016, ka wā hoʻi i lilo ai ke eo iā John John Florence. Ke manaʻo ʻia iho nei, i ka lā iwakālua kūmālua paha o Ianuali e mālama ʻia ai ka hoʻokūkū.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Eia aʻe ka makani Kona.

ʻŌlelo ʻia i ka wā e hiki mai ana ke kanaka nāukiuki.

01-09-23

Kau ana kekahi mau keiki i ka hano hāweo.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 9 o Ianuali, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Aia kekahi wahine ke waiho akula ma ke kūlana kūkonukonu ma muli o kona kū ʻana i ka pōkā. Ma Māʻili ke kī ʻana, ma ke Alanui ʻo Maliona a me ke Alanui ʻo Kulaaupuni ma ka wanaʻao o ka Lāpule nei. I ka hiki ʻana aku o ka mākaʻi i laila, lohe ʻia aku nei ʻekolu kani pohā o ka pū. ʻAʻole i maopopo ka mea nāna ke kī ʻana i ka pū. Aia nō ka mākaʻi ke noiʻi aʻela.

Ua hala akula ʻo Victoria Lee i ke ala hoʻi ʻole mai. I ka lā 26 o Kēkēmapa o ka makahiki i hala iho nei ka lele ʻana aku o ka hanu. He ʻumi kūmāwalu wale nō ona makahiki. ʻO Lee, he kāʻeʻaʻeʻa ʻo ia ma ka mokomoko laukua. Ma ke Kula Kiʻekiʻe o Mililani, lilo aku nei ka inoa moho hākōkō o ka māhele 117 paona iā ia i ka makahiki 2020. He ʻumi kūmāono ona makahiki i ka wā i hoʻomaka iho ai kona mokomoko laukua ʻana ma One Championship. A he ʻekolu ona lanakila, ʻaʻohe hāʻule. Ua paʻa kona mokomoko ʻana ma ka lā 13 o Ianuali o kēia makahiki nei. He ʻohana mokomoko laukua nō ka ʻOhana Lee. ʻO Angela Lee, ke kaikuaʻana o Victoria, ʻo ia ka inoa moho o ka māhele paona atoma (mai ka 105 paona a ka 115 paona). A ʻo ko lāua kaikunāne, ʻo Christian, ʻo ia ka inoa moho o ka māhele 170 paona a me ka māhele 185 paona.

Kau aku nei kekahi mau mea pāʻani pōpō pekupeku kula kiʻekiʻe i ka hano hāweo. ʻO ka mua, ʻo ia ʻo Liona Lefau. He mahikua ʻo ia no ke Kula Kiʻekiʻe o Kahuku. ʻO ia ka Mea Pāʻani Kūpale o ka Makahiki. A ʻo ka lua kēia o ka makahiki, kekahi ma hope o kekahi, i lilo ai ia hanohano iā ia. A ʻo ka lua o ka mea pāʻani, ʻo ia ʻo Tama Uiliata. He mea pāʻani ʻo ia no ke Kula Kiʻekiʻe o Waipahu. ʻO ia ka Mea Pāʻani Kūlele o ka Makahiki. A he mau kūlana kāna o ka pāʻani ʻana, ʻo ke ʻalihikūlele a me ka ʻāʻapo, a i kekahi manawa, he ʻāʻiwa.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAʻohe ōpū malumalu e kanāho ai.

ʻO ia hoʻi, ʻaʻohe mea e pau ai ka pilikia.

01-06-23

Luaʻi hou ana ka pele ma Halemaʻumaʻu.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 6 o Ianuali, he Pōʻalima. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Puoho hou aʻela ka pele ma Halemaʻumaʻu ma ka ʻauinalā Pōʻahā nei. ʻO ka hana pele ma loko wale nō o ka lua o Kīlauea, ʻaʻole i hū aʻe ma waho. Wahi a nā luna o ka Hale Kilo Lua Pele Hawaiʻi, i kēia manawa, ʻaʻohe kaiāulu a wahi kūkulu ʻia paha e pōʻino. Akā, koe aku ia.

Ma Kauaʻi, e hoʻāʻo ana kekahi kanaka no Pōlani e kōkua i kekahi mau kānaka ʻauʻau ʻelua i pilikia ma ke kai o Hanalei. Akā, hele ihola ua kanaka Pōlani lā a kūpilikiʻi nō hoʻi. Ua pae maila nā kānaka ʻelua i pilikia i uka, akā, ʻo ua kanaka Pōlani lā, ua pau ka ʻike, pau ka lohe. Na kekahi mau heʻe nalu ʻo ia i hoʻihoʻi mai i uka. E hoʻāʻo ana nā kānaka e hoʻohanu aku i ka Pōlani i kona pae ʻana mai i uka, a ma ka wā nō hoʻi e lawe ʻia ana i ka Haukapila ʻo Samuel Mahelona, ʻaʻole naʻe i hoʻi hou mai ka hanu. ʻO Janusz Jakubowicz ka inoa o ka Pōlani. A ua piha nā makahiki he kanaono kūmāhiku iā ia.

Aia nō ka mākaʻi o ka mokupuni ʻo Hawaiʻi ke noiʻi akula i ka make ʻana o kahi pēpē i kēlā Pōʻaono aku nei. He ʻelima wale nō mahina o ua kama iki lā. E lawe ana nā mākua i ua pēpē lā i ka Hale Kinai Ahi o Pāhoa i kōkua. A hui pū ihola nā mākaʻi me nā kānaka kinai ahi me ia ʻohana ma ke Alaloa 130. Lawe koke ʻia akula ka pēpē i ke Kikowaena Lapaʻau o Hilo ma ke kaʻa ulia kūhewa. Ma laila i kūkala ʻia ai kona make i ka ʻeono minuke i koe, kani ka hola ʻeono o ia kakahiaka Pōʻaono. I ke kālai ʻia ʻana o ke kupapaʻu, he mau ʻeha hoʻopōʻino ola ko ke keiki.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻAʻohe kolopā nāna e une.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka poʻo paʻakikī.

01-04-23

E hoʻolewa ʻia ana ke Kamāliʻiwahine Kawananakoa ma ka Hale Aliʻi ʻo ʻIolani.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 4 o ka mahina ʻo Ianuali, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka heluhelu. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua moe iho nei ke Kamāliʻiwahine Abigail Kinoiki Kekaulike Kawananakoa i ka moe kapu o Niolopua i ka lā ʻumi kūmākahi o ka mahina nei ʻo Kēkēmapa. E waiho ana kona kino kupapaʻu ma ʻIolani Hale i ka lā iwakālua kūmālua o kēia mahina nei ʻo Ianuali. A ma laila ana e mālama ʻia ai ke anaina hoʻolewa mai ka hola 2:00 o ka ʻauinalā a i ka hola 8:00. A ʻae ʻia nō ka lehulehu e hele a e ʻike. A ma Mauna ʻAla, e mālama ʻia ana kekahi anaina no ka poʻe wale nō e kono ʻia. A ma laila ana e kanu ʻia ai ʻo Kawananakoa.

Ua koho ʻia ka hui pōpō paʻipaʻi o ke Kulanui o Hawaiʻi, ʻo ia ka hui helu ʻekahi o ke ao nei. ʻO Hawaiʻi ka inoa moho ma nā makahiki ʻelua i kaʻa hope aku nei. Ma nā makahiki ʻehā i hala, ʻo ke kolu kēia o ka manawa i hoʻomaka ai ke kikina, ʻo Hawaiʻi ka helu ʻekahi. ʻO UCLA ka hui helu ʻelua. ʻO Ke Kaha Loa ka hui helu ʻekolu. ʻO Pena Mokuʻāina ka hui helu ʻehā. A ʻo Pepakine ka hui helu ʻelima.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Akāka wale nō ʻo Kaumaikaʻohu.

ʻO ia hoʻi, ua ahuwale.