Ke Aolama

Hoʻomoe ʻia kahi pila nui a loaʻa kahi ʻike hou.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 23 o ʻAukake, he Pōʻakolu. Aloha mai e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Ua hoʻomoe ʻia iho nei ka Pila 69 e ka ʻAha Kūkā o Honolulu nei i ka Pōʻakolu nei. ʻO ia ka pila e koi ana i ka hoʻokomo ʻana i ka paipu kīkī wai kinai ahi ma nā hale papaʻi, he 75 kapuaʻi a ʻoi ke kiʻekiʻe, ma loko o nā makahiki he ʻelima e hiki mai ana. ʻO ka nui o nā hale papaʻi, he 358. ʻO ke kumu i hāpai ʻia ai ua pila nei, ʻo ia ke ahi i lapalapa aku nei ma ka hale papaʻi ʻo Marco Polo a i make ai hoʻi he ʻekolu mau kānaka. Wahi a ka Luna ʻAha Kūkā Ron Menor, he pono kekahi ʻike hou aku ma mua o ka holo ʻana o ia pila. Hōʻike aʻe nei ʻo Manuel Neves, ka luna kinai ahi o Honolulu, ʻo ka manaʻo o ke komikina aʻoaʻo, ʻo nā hale papaʻi e hōlapu koke ai ke ahi, he 20 ka nui a emi mai paha, ʻo ia nā hale papaʻi mua o ka hoʻokomo ʻia ʻana o ka paipu kīkī wai kinai ahi. A ʻo kekahi mau hale papaʻi, ʻaʻole paha pono.

A ua holo mua kekahi pila o ka ʻAha Kūkā, ʻo ia ka Pila 70, e pāpā ana, ʻaʻole e puhi paka a ʻaʻole hoʻi e puhi kikaliki uila ma luna o ke kaʻa inā he keiki ko luna o ke kaʻa. Ma ia hālāwai ʻana o ke kōmike, ʻaʻohe mea i kūʻē i ka pila, akā, ma ka leka hōʻike a kekahi ʻelele o ka Hui Puhi Paka o Hawaiʻi, ʻaʻole e mahaʻoi ke kūlanakauhale.

Ua haʻalele mai nei nā Koa Ānuenue o Mānoa iā Oʻahu nei no ke Kulanui o Makakukeka. ʻO ia ko lākou hoa paio i kēia Pōʻaono e hiki koke mai ana. A ʻo ia kahi mamao loa ma ka ʻaoʻao hikina o ʻAmelika a ka hui pōpō peku o ke Kulanui o Hawaiʻi i lele ai no ka pāʻani pōpō peku ʻana.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Ua laʻi ka makani Hoʻolua.

ʻO ia hoʻi, ua pau ihola ka inaina o kekahi. A ʻo kekahi manaʻo, ua hala akula ka pilikia.

He iʻa hou paha ka mea i ike ʻia.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 22 o ʻAukake, he Pōʻalua. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

He iʻa hou paha kai ʻike ʻia aku nei ma kahi o Kauaʻi. Na kahi hui noiʻi o Hawaiʻi nei i ʻike aku. A he iʻa paha ia i hānau na ke koholā poʻo ipu a me ka naiʻa niho ʻōkala. ʻO ke kumu i manaʻo ai ia hui pēlā, he like kona poʻo me ke koholā poʻo ipu, a ʻo kona ʻili, he ʻōpulepule, e like me ka ʻili o ka naiʻa niho ʻōkala, He kuhi wale nō ia, a no laila, ua kiʻi ʻia aku nei kekahi ʻāpana ʻaʻaʻa o ua iʻa lā i mea e ʻike pono ʻia ai kona ʻano.

Aloha nō nā ʻohana o nā pailaka a me nā ʻōhua o ka mokulele pinao ʻEle Hiwa i kuʻu ʻino ma kai aku o ka Lae o Kaʻena. Ua holo ka manaʻo o ka Pūʻalikoa ma hope o ka ʻimi loa ʻana aku ma ʻō aku o Kauaʻi a me Niʻihau, e hoʻopau i ka mikiona hoʻopakele iā lākou, ʻoiai, ke kuhi ʻia nei, ʻaʻole paha e loaʻa me ke kāmau ʻana o ke ola i loko o lākou. Eia mai nā inoa o ia mau pailaka me nā ʻōhua, ʻo Aliʻikoa Uku Brian M. Woeber, no Alabama; ʻo Kakiana Abigail R. Milam, no Kenetuke; ʻo Lukānela Kathryn M. Bailey, no Kalolaina Hema; ʻo Aliʻikoa Uku Stephen T. Cantrell, no Tekeka; a ʻo Kakiana Michael L. Nelson o Tenesī.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Pēpē i ka ua hoʻopoponi ʻili.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka i ʻeha ka naʻau.

E pouli holoʻokoʻa aku ana ka lā.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 21 o ʻAukake, he Pōʻakahi. Welina e nā makamaka heluhelu. ʻO Ke Aolama kēia, a penei ka nūhou.

I ka ʻimi ʻana aku ma ka Pōʻaono nei, ʻaʻohe wahi mea a loaʻa o nā pailaka a me nā ʻōhua o ka mokulele pinao ʻEle Hiwa i kuʻu ʻino ma kai aku o ka Lae o Kaʻena. ʻO ka lā ʻehā ia o ka ʻimi ʻana. A ua pau he 61,000 mau mile kuea a ʻoi aku i ka ʻimi ʻia e nā hui hoʻopakele.

ʻO ka lā nō kēia e pouli ai ka lā. Ma Hawaiʻi nei, ʻaʻole e pouli holoʻokoʻa ana ka lā, ma kahi wale nō o ka hapakolu o ka lā e pouli ana. A ua pau iho nei ka pouli ʻana ma Hawaiʻi nei. A ma ʻAmelika e ʻike ʻia ai ka pouli holoʻokoʻa ʻana aku o ka lā. I ka hola 7:16 o ke kakahiaka ma Hawaiʻi nei e hoʻomaka ai ka pouli holoʻokoʻa ʻana aku o ka lā i ke Kūlanakauhale ʻo Linekona ma ʻOlekona. A i ka hola 8:48 o ke kakahiaka ma Hawaiʻi nei e pau ai ka pouli holoʻokoʻa ʻana ma Kalekona i Kalolaina Hema. ʻO kahi hoʻokahi e lōʻihi loa ai ka pouli holoʻokoʻa ʻana, aia ma kahi kokoke i Carbondale, ʻIlinoe, he ʻelua minuke me 40 kekona. A he ʻehā hola a emi mai e pouli hapa ai ka lā a puni ʻo ʻAmelika Hui Pū.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Pūʻali kalo i ka wai ʻole.

Inā ʻaʻole e mālama pono ʻia ke kino, e ʻōmaʻimaʻi auaneʻi paha.

A hiki i kēia lā, ʻaʻole i loaʻa mai nā kānaka o ka mokulele pinao i kuʻu ʻino iho nei.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 17 o ʻAukake, he Pōʻahā. Aloha mai kākou e nā hoa. ʻO Ke Aolama kēia, a penei ka nūhou.

Aia nō ke Kiaʻi Kai ke noke akula i ka ʻimi i nā pailaka a me nā ʻōhua o ka mokulele pinao ʻIo ʻEle Hiwa i nalowale i ka pō Pōʻalua nei ma kai aku o ka Lae o Kaʻena. Ua kuhi ʻia, ua kuʻu ʻino nō, no ka mea, ua ʻike ʻia nō kahi mau ʻāpana o ia mokulele pinao e lana wale aʻe ana nō. Ua loaʻa mai nō kahi māhele o ke kino o ka mokulele a me kekahi pale poʻo i nā kānaka kinai ahi e ʻimi ana, a hāʻawi ʻia akula ia mau mea i ka Pūʻalikoa.

Ma kēia hope aku, e hoʻolimalima ana ka hui ʻo Servco Pacific Hui ʻia a me Toyota i ke kaʻa ma Honolulu. A ma ke kelepona akamai e hoʻolimalima ʻia ai i ke kaʻa, a pēlā nō hoʻi e wehe ai i ka puka a e hoʻoholo ai i ke kaʻa. Hōʻike aʻe nei ia mau hui, aia ana he 20 mau kaʻa Prius ma ʻō a ma ʻaneʻi o Kakaʻako, ma kahi o nā hale papaʻi o laila. ʻO ke kanaka hoʻolimalima kaʻa, he 18 ona makahiki a ʻoi aku, a ma kahi e hoʻolimalima ʻia ai ke kaʻa, ma laila nō hoʻi e hoʻihoʻi ʻia aku ai ke kaʻa. A ʻo ka nui o ke kālā e hoʻolimalima ʻia ai ke kaʻa, e like ana ia me ke kālā e hoʻolimalima nei nā hui hoʻolimalima kaʻa i kēia manawa.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

ʻO Māuli kēia ʻo ka lā pau.

Hoʻopuka ʻia kēia ʻōlelo i ka wā e ʻaneʻane ai e pau kekahi hana.

Kuʻu ʻino ihola kahi mokulele pinao.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 16 o ʻAukake, he Pōʻakolu. Welina e nā makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

Aia nō ke Kiaʻi Kai a me ka Pūʻali Kinai Ahi o Honolulu ke ʻimi akula i kekahi mau kānaka koa o ka mokulele pinao i kuʻu ʻino iho nei ma kai aku o Ka Lae o Kaʻena i ka pō Pōʻalua nei. I ka hola 10:08 o ia pō i hoʻomaopopo ʻia ai ke Kiaʻi Kai, a hoʻouna koke ʻia akula kahi hui hoʻopakele. A i ka hola 11:28 i ʻike ʻia ai kahi wahi o ke kai i piha i nā ʻāpana like ole o ka mokulele. A ma hope iki mai, kāhea ʻia aku ka Pūʻali Kinai Ahi o Honolulu i kōkua. E hoʻomaʻamaʻa aku ana ʻelua mokulele pinao ʻIo ʻEle Hiwa a me nā ʻōhua ma waena o ka Lae o Kaʻena a me ke Kahua Mokulele o Dilinahama i ka wā i pilikia ai.

Ma Kailua, Kona, he 32 mau kānaka kuewa e noho akula ma kahi i hoʻokaʻawale ʻia no lākou. ʻAkahi nō a hemo ia wahi he hoʻokahi pule aku nei a ʻoi iki aku. Ua nui ka poʻe hoʻomaloka no ia wahi, a pēlā pū me ka mea nāna e lawelawe aku nei i ka hana ma laila i mea e holo pono ai. ʻO Linda Vandervoort kona inoa. Wahi a Vandervoort, ua kāhea ʻia ka mākaʻi i kēlā me kēia lā, akā, ke hele nei a maʻa nā kānaka i ke ʻano o ka nohona hou. I kinohi, ua manaʻo ʻia he 20 wale nō kānaka e noho i laila, akā, ua piʻi aʻe ia helu a ke 32. He mau lula nō, ma hope o ka hola 5:00 o ke ahiahi, he pono ke kākau inoa ka poʻe kipa; pāpā ʻia, ʻaʻole e loaʻa ka lāʻau ʻona a me ka lama ma ia wahi; a hoʻokaʻawale ʻia kekahi mau wahi i wahi puhi paka. Akā, ʻaʻohe kanaka i haʻalele, a ʻaʻole i kipaku ʻia aku kekahi. A ʻo kekahi pōmaikaʻi, he wai mānalo ko ia wahi, a hānai ʻia ʻelua ʻaina i kēlā lā kēia lā.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hoʻohewahewa ke aloha, aia i Puna i Nānāwale.

Hoʻopuka ʻia kēia ʻōlelo i ka wā a kahi kanaka e nānā wale aku ai i kona hoa me ke eʻe ʻole ʻana i ke aloha.

Haʻalele ihola kekahi mau kiʻi maka nunui i ka ʻAha Kūkā Hana Mīkini ʻAmelika.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 15 o ʻAukake, he Pōʻalua. Aloha mai kākou e nā makamaka heluhelu. ʻO Ke Aolama kēia, a penei ka nūhou.

Aloha nō nā haumāna Hawaiʻi e hele akula i ke kulanui ma ʻAmelika i kēia makahiki kula. ʻAʻole e lilo aku kahi puʻu kālā hele kulanui o ke Keʻena Kuleana Hawaiʻi iā lākou. I nā haumāna wale nō o ke Kulanui o Hawaiʻi e lilo ai nā puʻu kālā o ia keʻena. ʻO ke kumu i pau ai ka lilo ʻana aku o nā puʻu kālā i nā haumāna Hawaiʻi ma ʻAmelika, na ke Kulanui o Hawaiʻi e hoʻoponopono ana i nā puʻu kālā o ke Keʻena Kuleana Hawaiʻi. Ma mua, na ke Kahua Kaiāulu Hawaiʻi i hoʻonohonoho, a i ia manawa, kākoʻo ʻia aku nā haumāna ma Hawaiʻi nei a me nā haumāna ma ʻAmelika. ʻO ke kumu i lilo ai ke Kulanui o Hawaiʻi, ʻo ia ka mea nāna e hoʻonohonoho i nā puʻu kālā, i ka makahiki 2015, ʻo ke Kulanui o Hawaiʻi a me ke Kahua Kaiāulu Hawaiʻi kekahi o nā moho e noi ana i ia kuleana, akā, wahi a Sterling Wong, ka waha ʻōlelo o ke Keʻena Kuleana Hawaiʻi, ua koho ʻia ke Kulanui o Hawaiʻi no ka mea, ua ʻoi aku ka nui o nā haumāna e kōkua ʻia aku ana, he 175, a ma ke noi a ke Kahua Kaiāulu Hawaiʻi, he 136 wale nō. A ʻo kekahi mea maikaʻi o ke noi a ke Kulanui o Hawaiʻi, he nui nā hana kākoʻo i ka poʻe haumāna puʻu kālā hele kulanui i mea e paʻa loa ai lākou ma ke alahele hoʻonaʻauao.

Ua haʻalele loa ihola kekahi mau kānaka ʻekolu i ka ʻAha Kūkā Hana Mīkini ʻAmelika o Wakinekona. A ʻo ko lākou kumu i haʻalele ai i ia ʻaha kūkā, he pili nō i ka hana a i ka hana ʻole paha a ka Pelekikena Donald Trump ma nā mea i ʻike ʻia aku i Charlottesville ma Wilikinia i ka hopena pule nei. ʻO Kenneth Frazier, ka luna hoʻokō nui o ka hui ʻo Merck, kekahi o nā mea i haʻalele, a ʻo kona kumu i haʻalele ai, ʻo ia ka nuku pololei ʻole aku o ka pelekikena i nā hui hoʻokae ʻili i ʻākoakoa ma Charlottesville i ka hopena pule nei. ʻO ka luna hoʻokō nui o Under Armour, ʻo Kevin Plank, ʻo ia kekahi i haʻalele, a wahi āna, e hoʻoikaika ia hui i ka paipai ʻana aʻe i ka lōkahi, ka ʻae ʻana i nā ʻano lāhui like ʻole a me nā ʻano kanaka like ʻole, a me ka hana pū ʻana ma o ka hana ʻālapa. A ʻo ka mea hope i haʻalele, ʻo ia ʻo Brian Krzanich, ka luna hoʻokō nui o Intel. Wahi āna, paipai aku nei ʻo ia i nā luna o Wakinekona e hoʻāhewa aku i ia mau kānaka hoʻokae ʻili, akā, ʻo ka mea nui i ia mau luna, ʻo ia ka hoʻowahāwahā ʻana aku i nā kānaka kūʻēʻē iā lākou.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

E kuahui like i ka hana.

ʻO ia hoʻi, e alu like.

 

He anaina hoʻomanaʻo iā Roland Cazimero ke mālama ʻia.

ʻO ia aʻela kekahi poʻo nūhou o kēia lā, ka lā 14 o ʻAukake, he Pōʻakahi. Welina e nā hoa makamaka. ʻO Ke Aolama kēia a penei ka nūhou.

E mālama ʻia ana kahi anaina hoʻoleʻa iā Roland Cazimero i hala iho nei i ke ala hoʻi ʻole mai. ʻO ka lā i hoʻopaʻa ʻia, ʻo ia ka lā ʻewalu o ʻOkakopa, a ma ka Hōkele Royal Hawaiian e mālama ʻia ai ke anaina hoʻoleʻa. Mai ka hola ʻekolu o ka ʻauinalā a i ka hola ʻelima ke kipa ʻohana, a laila, e kani ka pila a hīmeni nō hoʻi a hiki i ka hola 7:00. Na ka wahine a Roland, na Lauwaʻe a me Leah Bernstein, ka pelekikena o ka Hui Mountain Apple, e hoʻolālā ana i nei anaina hoʻoleʻa. Ma ka Lumi Mōʻī o ka Hōkele Royal Hawaiian e mālama ʻia ai a ma laila nō kahi o nā Hoa Hānau Cazimero i hīmeni ai no nā makahiki he 12 i ka wā i nui ai ka holoholo ʻana o kānaka ma Waikīkī i nā hola o ke kulu aumoe.

I kēlā Pōʻakolu aku nei, ua ʻāpono aku nei ka ʻAha Kūkā o Honolulu i ka Pila 69, e kēnā ana, he pono nā hale papaʻi e kū nei no lākou ke kiʻekiʻe he 75 kapuaʻi a ʻoi, i ka hoʻokomo aku i nā paipu kīkī wai kinai ahi i loko o nā makahiki he ʻelima. A wahi a ka Meia Kirk Caldwell, inā e lilo nō ia pila i kānāwai, he hiki i ke kūlanakauhale ke hāʻawi aku i ka ʻaiʻē kuala ʻole i nā ʻona keʻena noho. Akā, wahi a ka pelekikena o ka ʻAhahui ʻOna Keʻena Noho o Hawaiʻi, e mahalo ʻia ke kōkua, akā, ʻaʻole hiki ke lima ikaika ʻia nā ʻona keʻena noho i ka hoʻokomo paipu kīkī wai kinai ahi.

Eia mai kā kākou ʻōlelo noʻeau,

Hāʻale i ka wai a ka manu.

He ʻōlelo kēia no ke kanaka uʻi.